ነሐሴ ፲፮ ቀን ፳፻፰ ዓ.ም

በሰቆጣ ማእከል

በአገራችን ኢትዮጵያ በተለይ በሰሜኑ ክፍል ሕዝበ ክርስቲያኑ ለረጅም ዘመናት ሥርዓተ አምልኮ ሲፈጸሙባቸው የነበሩና አሁንም እየተፈጸመባቸው የሚገኙ የሚዳሰሱና የማይዳሰሱ መንፈሳውያን ቅርሶች በርካቶች ናቸው። ከእነዚህ ቅርሶች መካከልም መንፈሳውያን በዓላት የሚከበሩበት ሥርዓት አንደኛው ነው፡፡ ከእነዚህ መንፈሳውያን በዓላት ውስጥ በዋግ ኽምራ ሀገረ ስብከት ምእመናን ዘንድ የሚከበረው የሻደይ ምስጋና (ጨዋታ) ልጃገረዶች በአማረ ልብስ ደምቀው ‹‹አሸንድዬ›› በሚባል የቄጠማ ጉንጉን ወገባቸውን አሥረው እየተጫወቱ የሚያከብሩት በዓል ነው።

ከነሐሴ ፲፮ እስከ ነሐሴ ፳፩ ቀን ድረስ የሚከበረው ይህ በዓል በዋግ ኽምራ ‹‹ሻደይ››፣ በላስታ ‹‹አሸንድዬ››፣ በትግራይ ‹‹አሸንዳ››፣ በቆቦ አካባቢ ‹‹ሶለል››፣ በአክሱም አካባቢ ደግሞ ‹‹ዓይነ ዋሪ›› እየተባለ ይጠራል።

በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ትውፊት መሠረት የሻደይ በዓል መጽሐፍ ቅዱሳዊ መነሻ አለው፡፡ የቤተ ክርስቲያን ሊቃውንትና እንደሚናገሩት የአዳም ከገነት መባረር፣ የኖኅ ዘመን የጥፋት ውኃ፣ የዘመን መለወጫ፣ የመጥመቀ መለኮት ቅዱስ ዮሐንስ አንገት መቈረጥ፣ የእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ትንሣኤ (ፍልሰታ) እና የመሥፍኑ ዮፍታሔ ልጅ ታሪክ ከሻደይ በዓል ተያያዥነት ያላቸው ሲኾን በተለይ የእመቤታችን ትንሣኤ (በዓለ ፍልሰታ) ከሻደይ በዓል ጋር የጎላ ግንኙት እንዳለው የቤተ ክርስቲያን መምህራንና የአገር ሽማግሌዎች ይናገራሉ፡፡ እያንዳንዱ ታሪክ ከሻደይ በዓል ጋር ያለውን ግንኙነት በአጭሩ እንመልከት፤

የአዳም ከገነት መባረር

አባታችን አዳም ሕገ እግዚአብሔርን በመተላለፉ ጸጋ እግዚአብሔር ርቆት እርቃኑን በኾነ ጊዜ አካሉን ለመሸፈን የበለስ ቅጠል ማገልደሙን ለማስታዎስና አዳምና ሔዋን ክብራቸውን ተገፈው ከገነት የተባረሩባትን ዕለት ለማሰብ በወቅቱ ያገለደሙትን ቅጠል በምልክትነት በመውሰድ ልጃገረዶች የሻደይ ቅጠልን በገመድ ላይ ጎንጉነው በወገባቸው አገልድመው ያሥራሉ፡፡ አዳምና ሔዋን ከገነት ከመውጣታቸው በፊት ግብረ ሥጋ ግንኙነት ያልጀመሩ ደናግላን ስለነበሩ ያንን በመከተልና በምሳሌነት በመውሰድ ያላገቡ የአገው ልጃገረዶች ተሰባስበው የሻደይ ጨዋታን መጫወት ወይም ማክበር እንደጀመሩ ይነገራል።

የሻደይ በዓልና የጥፋት ውኃ

በኖኅ ዘመን ከተላከው የጥፋት ውኃ በኋላ ውኃው መጕደሉንና አለመጕደሉን እንድታጣራ ኖኅ ርግብን በላካት ጊዜ በምድር ሰላም መኾኑን የለመለመ የወይራ ቅጠል ይዛ በመምጣት ለኖኅ የምሥራች ነግራዋለች። ከዚሁ ጋር በተገናኘ በዓሉን ያንን ለምለም ቅጠል ወገባቸው ላይ በማሰር ከጨለማ ወደ ብርሃን ተሸጋገርን ሲሉ ማክበር እንደጀመሩ አበው ከታሪኩ ጋር አያይዘው ያስቀምጡታል።

የሻደይ በዓልና የመሥፍኑ ዮፍታሔ ልጅ ታሪክ

ዮፍታሔ ወደ ጦርነት በሔደ ጊዜ በድል ከተመለሰ ወደ ቤቱ ሲመለስ መጀመሪያ የሚቀበለውን ሰው እንደሚሠዋ ስእለት ተስሎ ነበር፡፡ ድል አድርጎ ሲመለስም ያለ ወትሮዋ ልጁ እየዘፈነች ልትቀበለው ወጣች፤ በዚህም በጣም አዘነ። ልጁም ለአምላኩ የገባውን ስእለት እንዳያስቀር ብላ ሁለት ወር ስለ ድንግልናዋ አልቅሳ ስእለቱን እንዲፈጽም ጠይቃው ከሁለት ወር በኋላ ልጁን ሠውቷታል፡፡ አባቷ የገባውን ቃል ኪዳን እንዳያጥፍ በማበረታታት በመሥዋዕትነት የቀረበችውን የዮፍታሔን ልጅ በማሰብ በየዓመቱ እየተሰባሰቡ ሙሾ ያወጣሉ፡፡

የልጃገረዶች የቡድን አመሠራረት

በሻደይ በዓል የልጃገረዶች የቡድን አመሠራረት ደብርን (አጥቢያን) መሠረት ያደረገ ነው፡፡ የሻደይ ጨዋታ በዓል በሚያከብሩበት ጊዜ ልጃገረዶች የተለያዩ ባሕላዊ አልባሳትን ለብሰው ከበሮ እና ለምስጋና የሚያስፈልጉ ነገሮችን በማሟላት ተጠራርተው በመጀመሪያ ወደ አጥቢያቸው በመሔድ የቤተ ክርስቲያኑን በር አልፈው ዘልቀው ጣዕመ ዝማሬ እያሰሙ ሦስት ጊዜ ይዞሩና ደጃፉን ተሳልመው በቅጥር ግቢው አመቺ ቦታ ፈልገው ምስጋናቸውን ይጀምራሉ፡፡

ከበሯቸውን እየመቱ፣ የታቦቱን ስም እየጠሩ በሚያምር ድምፃቸው፣ ሽብሻቦ፣ ውዝዋዜ፣ ጥልቅ መልእክትን በያዙ ግጥሞች፣ ለዚህ ያደረሳቸውን አምላክና ታቦት ያወድሳሉ፣ ያሞግሳሉ፣ ያከብራሉ፣ ያመሰግናሉ፡፡ ምስጋናው ለዚህ ዓመት ያደረሳቸውን አምላክ ቀጣዩ ዓመትም እንደዚሁ የሰላም፣ የጤና የተድላ እንዲኾን የሚማጸኑበት፣ ተስፋቸውን የሚገልጹበትና ስእለት የሚሳሉበት በመኾኑ ምስጋናቸውን ሞቅ፣ ደመቅ አድርገው በአንድነት፣ በፍቅር፣ በደስታ፣ በመተሳሰብና በሰላም ይጫወታሉ፡፡ ‹‹ለእግዚአብሔርና ለደብራችን ታቦት ያልኾነ›› እያሉ ጉልበታቸውን፣ ችሎታውንና ልምዳቸውን ሳይቈጥቡ በምስጋናው ይሳተፋሉ።

ከቤተ ክርስቲያን መልስ በአካባቢው ወዳሉት ታላላቅ አባቶች ዘንድ ሔደው በመዘመር ቡራኬ ይቀበላሉ። ከዚያም ተመልሰው ወደ ተራራማ ሥፍራ በመውጣት ክብ ሠርተው ይዘምራሉ፡፡ የዝማሬዎቻቸው ግጥሞችና ዜማዎችም መንፈሳዊ ይዘት ያላቸውና ከግለሰባዊ ስሜት ወይም ከግለሰብ ውዳሴ የራቁ ናቸው፡፡ አጥቢያቸውን እንደማያስደፍሩና እንደሚጠብቁ በምስጋናቸው ይገልጻሉ፡፡ የወከሉትን ደብር ታቦት ስም እየጠሩ ለአባት እናት፣ ለቤተሰብ ጤና፣ ጸጋ፣ ሀብት፣ ሰላም በአጠቃላይ መልካሙን ኹሉ እንዲያደርግላቸው እግዚአብሔርን ይማጸናሉ፡፡

የምስጋናቸው ዜማና ግጥም ተመሳሳይ ቢኾንም የወከሉትን ደብር ስም ብቻ በማቀያየር በተመሳሳይ ዜማ ማወደስ እና መማጸን በኹሉም የሻደይ ተጨዋች ቡድኖች ይስተዋላል፡፡ ልጃገረዶቹ በዚህ የምስጋና ጊዜ የሚሰበስቧቸውን ስጦታዎችም ለቤተ ክርስቲያን ያበረክታሉ።

የሻደይ በዓልና ፍልሰታ

የሻደይ በዓል አጀማመርን በተመለክተ ከላይ ከተቀመጡት ታሪኮች በተጨማሪ በአካባቢው ሕዝብና በቤተ ክርስቲያን ሊቃውንት ዘንድ ተደጋግሞ የሚነሣው ታሪክ የእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ትንሣኤ በዓል ነው፡፡ እግዚአብሔር ለአዳምና ሔዋን ከአምስት ሺሕ አምስት መቶ ዓመት በኋላ ወደዚህ ዓለም አንድያ ልጁን ልኮ ከኀጢአት እሥራት ነጻ እንደሚያወጣቸው በገባላው ቃል ኪዳን መሠረት አምላክ የተወለደባት እና ትንቢቱ የተፈጸመባት፣ ከገነት የተባረረው የሰው ልጅ ወደ ገነት እንዲመለስ ምክንያት የኾነችው፣ የሰው ልጆች መመኪያ የተባለች እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ከዚህ ዓለም ድካም ካረፈች በኋላ ሞትን ድል አድርጋ ከመቃብር ተነሥታ ወደ ሰማይ ዐርጋለች፡፡

በፍልሰታ ወቅት በዓሉ መከበሩም ለሻደይ ተጨዋቾች ተምሳሌትና የድንግልናቸው አርአያ የሚያደርጓት ድንግል ማርያም አካላዊ ሥጋዋ ከጌቴሰማኒ ወደ ገነት መፍለሱን፤ እንደዚሁም በገነት በዕፀ ሕይወት ሥር ከነበረበት መነሣቱን ምክንያት በማድረግ እንደኾነ የሚገልጹት የዋግ ኽምራ ሀገረ ስብከት ስብከተ ወንጌል መምሪያ ሓላፊ መጋቤ ምሥጢር ገብረ ሕይወት ኪዳነ ማርያም ‹‹የሻደይ በዓል በልጃገረዶች ዘንድ ተወዳጅ የኾነው በሔዋን ምክንያት የተዘጋው ገነት በእመቤታችን አማካኝነት በመከፈቱ ነው። እመቤታችን መመኪያቸው ስለ ኾነች ልጃገረዶች በዓሉን በደስታ ያከብሩታል፤ ድንግልናቸውንም አደራ የሚሉት ለእርሷ ነው›› ሲሉ ይናገራሉ።

እመቤታችን በነሐሴ ፲፮ ቀን በቅዱሳን መላእክት ሽብሸባ፣ ዕልልታና ዝማሬ ታጅባ ከምድር ወደ ሰማይ ስታርግ ሐዋርያት በታላቅ ደስታ ይመለከቱ፣ ይደነቁም ነበር፡፡

ደናግልም ከቅዱሳን መላእክት ከተመለከቱት ሥርዓት በመነሣት ነጫጭ ልብሶችን ለብሰው፣ አምረውና አጊጠው፣ ረጃጅምና ለምለም ቅጠል በወገባቸው አሥረው  እንደ መላእክቱ አክናፍ ወገባቸውን ከግራ ወደ ቀኝ እያመላለሱ፣ እያዘዋወሩና እያሸበሸቡ፣ በአንደበታቸው እየዘመሩና በእጆቻቸው እያጨበጨቡ በአንድነት ተሰባሰባስበው በፍቅርና በሐሴት የወቅቱ መታሰቢያ የኾነውን የሻደይን በዓል ያከብራ፡፡

እናቶችና እኅቶች በዐደባባይ ወጥተው የድንግል ማርያምን ትንሣኤና ዕርገት እንደ ነጻነታቸው ቀን በመቍጠር ከበሮ አዘጋጅተው ‹‹አሸንድዬ›› የተባለውን ቄጠማ በወገባቸው ታጥቀው ምስጋና በማቅረብ በዓሉን ይዘክራሉ፡፡

በአጠቃላይ የሻደይ ጨዋታ የፍልሰታ በዓል መከበር ከጀመረበት ጊዜ አንሥቶ በምእመኑ ዘንድ ለበርካታ ዓመታት እየተከበረ የኖረ ሃይማኖታዊ በዓል ነው፡፡ ይህንን ሃይማኖታዊ መሠረትነት ያለውን ትውፊት የመጠበቅና የማስጠበቅ ሓላፊነት ከኹላችንም ይጠበቃል። የእመቤታችን አማላጅነት አይለየን፡፡

ወስብሐት ለእግዚአብሔር፡፡

ነሐሴ ፲፭ ቀን ፳፻፰ ዓ.ም

በዲያቆን ታደለ ፈንታው

በቤተ ክርስቲያናችን አስተምህሮ የጌታ ልደቱና ጥምቀቱ፣ ሞቱ፣ ትንሣኤው፣ ዕርገቱና ዳግመኛ መምጣቱ በነገረ ድኅነት ትምህርታችን እጅግ ጠቃሚ የኾኑ ምሥጢራት ናቸው፡፡ ቤተልሔም የሥጋዌውን ምሥጢር ሲያሳይ ዮርዳኖስ ቀዳማዊ ልደቱን ያሳያል፡፡ የመጀመርያው የእኛ ባሕርይ ሲኾን ሁለተኛው የጌታ የራሱ የባሕርይ ገንዘቡ የኾነ ነው፡፡ እርሱ የሰው ልጅ ኾነ፤ እኛ ደግሞ የእግዚአብሔር ልጆች ኾንን፡፡ ይህ ኹሉ የተደረገው ከድንግል ማርያም በነሳው ሥጋ ነው፡፡ እርሱ የእኛን ተፈጠሮ ገንዘቡ ስላደረገ፤ እኛ ደግሞ የእርሱን ቅድስና ገንዘብ በማድረግ የመንግሥቱ ተካፋዮች ለመኾን በቃን፡፡ በእርሷ ምክንያት የእኛ የኾነው ኹሉ የእግዚአብሔር፤ የእግዚአብሔር የኾነው የእኛ ኾኗል፡፡ ስለዚህም እግዚአብሔርን ከፍ ከፍ እናደርገዋለን፤ ለዚህ ክብር በቅታ ያከበረችንን፣ ከእግዚአብሔር ጋር ያዛመደችንን እመቤታችንንም እናከብራታለን፡፡

እርስዋ ከኪሩቤል ትበልጣለች፤ ከሱራፌልም ትከብራለች፡፡ ጌታችን የሱራፌልን፣ የኪሩቤልን ባሕርይ ባሕርዩ አላደረገም፡፡ የመላእክትንም ባሕርይ እንደዚሁ፤ የእርሷን አካል ባሕርዩ አደረገ እንጂ፡፡ የእኛ መንፈሳዊ ልደት የተገኘው ጌታ በሥጋ ከቅድስት ድንግል ማርያም በተወለደው ልደት ነው፡፡ የቅድስት ድንግል ማርያም ማኅፀን አምላክና የሰው ልጆች የተገናኙበት፤ አምላክና ሰው የተዋሐዱበት መካነ ምሕረት ነው፡፡ እግዚአብሔር ዙፋኑን ዘጠኝ ወር ከአምስት ቀናት የዘረጋበት መካነ ሰላም ነው፡፡ የእግዚአብሔር ዙፋን ፍጹም በማይናወጥና ጸጥታ በነገሠበት ሥፍራ የሚዘረጋ የክብር ዙፋን ነው፡፡ ይህም ዙፋን የቅድስት ድንግል ማርያም ማኅፀን ነው፡፡

ድንግል ማርያም በአባት በእናቷ ቤት ሦስት ዓመት፤ በቤተ መቅደስ ዐሥራ ሁለት ዓመት፤ ከልጇ ጋር ሠላሳ ሦስት ዓመት ከሦስት ወር፤ ከጌታችን ስቅለት በኋላ ደግሞ ዐሥራ አምስት ዓመታት በምድር ኖራለች፡፡ ጌታን የፀነሰችበትን ወራት ስንጨምር በዚህ ዓለም በሥጋ የቆየችበት ጊዜ ስድሳ አራት ዓመት ይሆናል፡፡ ኢትዮጵያዊው ሊቅ አባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ በመጽሐፈ አርጋኖን ድርሰቱ ‹‹ከሚያሰጥመው ባሕር ሞገድ የተነሣ የማትነቀነቅ፣ መልኅቆቿም በሦስቱ ሥላሴ ገመድ የተሸረቡ ናቸው ይህቺ ደግሞ ከነፋሳት ኃይል የተነሣ የማትናወጥ በጭንጫ ላይ ያለች የዕንቈ ባሕርይ ምሰሶ ናት፤ እርሷን የተጠጋ መውደቅ መሰናከል የለበትም›› የሚላት እመቤታችን ሞት አይቀርምና እርሷም እንደሰው የምትሞትበት ጊዜ ደርሶ ጥር ሃያ አንድ ቀን ከዚህ ዓለም ውጣ ውረድ ዐርፋለች፡፡ እግዚአብሔር አያደላምና /ሮሜ.፪፥፲፩/፡፡

ቅድስት ድንግል ማርያም የኃያሉ እግዚአብሔር እናቱ፣ መቅደሱ፣ ታቦቱ፣ መንበሩ ኾና እያለ ሞትን መቅመሷ በራሱ የሚያስገርም ምሥጢር ነው፡፡ የዚህ ከኅሊናት ኹሉ በላይ የኾነው የእመቤታችን ዕረፍትም እንዲህ ተብሎ ተገልጿል፤ ‹‹ለምንት ይዜኃር ኃያል በኃይሉ ወባዕል በብዝኃ ብዕሉ ኢያድለወ ሞተ ክርስቶስ ለሥጋ አባሉ ሞትሰ ለመዋቲ ይደሉ ሞታ ለማርያም የዐጽብ ለኵሉ፡፡ ኃይለኛ በኃይሉ ለምን ይታጀራል? ባለ ጸጋም በሀብቱ ብዛት፡፡ ክርስቶስ ለአካሉ አላደላም፡፡ ሞትስ ለሟች ይገባዋል፤ የእመቤታችን የቅድስት ማርያም ሞት ግን አስደናቂ ነው›› /መጽሐፈ ዚቅ/፡፡

ጠቢቡ ሰሎሞን እንዲህ አለ፤ ‹‹ወዳጄ ሆይ ተነሺ፤ ውበቴ ሆይ ነይ፡፡ እነሆ ክረምት አለፈ፤ ዝናሙም አልፎ ሔደ፡፡ አበቦች በምድር ላይ ተገለጡ፤ የዜማም ጊዜ ደረሰ፡፡ የቍርዬም ቃል በምድር ላይ ተሰማ፤›› /መኃ.፪፥፲-፲፬/፡፡ ይህ ትንቢት የዚህ ዓለም ድካሟ ኹሉ መፈጸሙን ያስረዳል፡፡ ልጇን ይዛ ከአገር ወደ አገር በረሀብና ጥም የተንከራተተችበት ጊዜ አሁን አለፈ፡፡ ታናሽ ብላቴና ሳለች ልጇን አዝላ በግብጽ በረሃ የተቀበለችው መከራ ኹሉ ፍጻሜ አገኘ፡፡ ከእግረ መስቀል ሥር ወድቃ የልጇን የቈሰለ ገላ እየተመለከተች የደረሰባት ልብ የሚሰነጥቅ ኀዘን ወደ ደስታ ተለወጠ፡፡ ‹‹በነፍሷ ሰይፍ ያልፋል›› ተብሎ የተነገረው ልብ የሚሰነጥቅ መከራ እንደ ነቢዩ ቃል ትንቢት የሚቀጥልበት ጊዜ ተፈጸመ፡፡

የቤተ ክርስቲያን ትውፊት የድንግል ማርያም ሞት በሚከተሉት ምክንያቶች እንደ ኾነ ያስረዳል፤ የመጀመሪያው ‹‹ለመለኮት ማደርያ ለመኾን የበቃችው ኃይል አርያማዊት ብትኾን ነው እንጂ እንደ ምድራዊት ሴትማ እንደምን ሰማይና ምድር የማይችለውን አምላክ ልትሸከመው ይቻላታል?›› የሚሉ ወገኖች ነበሩና እግዚአብሔር ወልድ የተዋሐደው የሰው ልጆችን ሥጋ መኾኑን ለማጠየቅ ነው፡፡ ቅዱስ ጳውሎስ ይህንን ሲያስረዳ ‹‹እንግዲህ ልጆቹ በሥጋና በደም ስለሚካፈሉ፣ እርሱ ደግሞ በሞት ላይ ሥልጣን ያለውን በሞት እንዲሽር፣ ይኸውም ዲያብሎስ ነው፡፡ በሕይወታቸው ኹሉ ስለሞት ፍርሃት በባርነት ይታሠሩ የነበሩትን ኹሉ ነጻ እንዲያወጣ፣ በሥጋና በደም እንዲሁ ተካፈለ፡፡ የአብርሃምን ዘር ይዟል እንጂ የያዘው የመላእክትን አይደለም›› አለ /ዕብ.፪፥፲፬-፲፭/፡፡ በዚህም ድንግል ማርያም የአዳም ዘር መኾኗ ታወቀ፡፡ ሁለተኛው ቅዱስ ያሬድ እንደተናገረው ጌታችን በፍርዱ አድልዎ የሌለበት መኾኑ ይታወቅ ዘንድ ነው፡፡ ሥጋ የለበሰ ኹሉ ሞትን ይቀምስ ዘንድ የግድ ነውና፡፡

እመቤታችን ባረፈች ጊዜ ሐዋርያት ሊቀብሯት ሲሹም ከአይሁድ ክፋት የተነሣ ልጇ ሌላ ክብርን ደረበላት፡፡ ከጌቴሴማኒ ሥጋዋ ተነጥቆ በገነት በዕፀ ሕይወት ሥር እስከ ነሐሴ ዐሥራ ስድስት ቀን ለሁለት መቶ አምስት ቀናት ቆይታለች፡፡ ልጇ ወዳጇ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ሞትን በሥልጣኑ እንዳሸነፈ የልጇ መለኮታዊ ኃይል ሞትን አሸንፋ እንድትነሣ አደረጋት፡፡ ጠቢቡ ሰሎሞን ስለ ትንሣኤዋ የተናገረው ቃል ተፈጸመ፡፡ ሊቁ ‹‹ለዛቲ ብእሲት ሠረቀ ላዕሌሃ ብዕለ ጸጋሁ ለአብ ወአግዓዛ እምእኩይ ውስተ ሠናይ እሞት ውስተ ሕይወት፤ በድንግል ማርያም ላይ የአብ የባለጸግነቱ ብዛት ተገለጠ፡፡ ከሞት ወደ ሕይወት፣ ከክፉ ዓለም ወደ በጎ ዓለም አሸጋግሯታልና›› ሲል የተነጋረውም ይኼንን ምሥጢር የሚገልጽ ነው፡፡

ለአምላካችን ለልዑል እግዚአብሔር ክብር ምስጋና ይግባውና ከሞት ወጥመድ በላይ እንኳን የኾነ ሌላ ኃይል አለ፤ ይኼውም ሞት ፈጽሞ ሊያሸንፈውና ሊገዳደረው የማይችል የእግዚአብሔር መለኮታዊ ኃይል ነው፡፡ ሕያው የኾነው እግዚአብሔር የሕያዋን አምላክ ነውና ሞት ሊያሸንፈው፣ ሊደርስበትም የማይችለውን ሕይወት ይሰጣል፡፡ ይህንን እርሱ የሚሰጠውን ሕይወት ሰይጣን በእጁ ሊነካው ከቶውንም አይችልም፡፡ ከሞት ሥልጣንና ኃይል በላይ የኾነው ይኸው የእግዚአብሔር መለኮታዊ ሥልጣን የድንግል ማርያምን ሥጋ ለፍርድ እስከሚመጣበት ጊዜ ድረስ በመቃብር ውስጥ ተጠብቆ እንዲቆይ፤ ፈርሶና በስብሶ በምድር ላይ እንዲቀር አላደረገም፡፡ ከሙታን መካከል ተለይታ ተነሥታለች፡፡ እንድትነሣም ያደረገ የእግዚአብሔር ኃይል ነው እንጂ በራሷ ሥልጣን የተነሣች አይደለችም፡፡ መንፈስ ቅዱስ በድንግልና ፀንሳ በድንግልና መውለዷን በትንቢት እንዳናገረ ትንሣኤዋንም በትንቢት ሲያናግር ኖሯልና ይህ ታላቅ ምሥጢር በቅዱስ ዳዊት አንደበት ‹‹ተንሥእ እግዚኦ ውስተ ዕረፍትከ አንተ ወታቦተ መቅደስከ፤ አቤቱ ወደ ዕረፍትህ ተነሥ፤ አንተና የመቅደስህ ታቦትም›› ተብሎ ተገልጿል /መዝ.፻፴፩፥፰/፡፡

ቅዱስ ዳዊት በዚህ የትንቢት ክፍል ትንሣኤዋን አስረድቷል፡፡ ታቦት የጽላቱ ማደሪያ ነው፡፡ በታቦቱ ውስጥ የሚያድረው በእግዚአብሔር ጣቶች የተጻፈው ሕጉ ነው፡፡ ይህ እግዚአብሔር ያከበረው ነገር ኾኖ ሊመጣ ላለው ነገር ማሳያ ነው፡፡ እውነተኛዋ ታቦት ማርያም ናት፡፡ ሙሴ በተቀበለው ታቦት ውስጥ ያለው ጽላት በውስጡ የያዘው ሕጉን ነው፤ በድንግል ማርያም ላይ ያደረው ግን የሕጉ ባለቤት ነውና፡፡ ከፍጡራን ከፍ ከፍ የማለቷ ድንቅ ምሥጢርም ይህ ነውና፡፡ የእመቤታችን ትምክህቷም፣ ትውክልቷም ጌታ እግዚአብሔር እንደ ኾነ ወንጌላውያኑ በመንፈስ ቅዱስ ተቃኝተው መስክረውላታል፡፡ እርሷም ‹‹ነፍሴ እግዚአብሔርን ታከብረዋለች፤ መንፈሴም በአምላኬ፣ በመድኃኒቴ ሐሤትን ታደርጋለች›› በማለት ተናግራለች /ሉቃ.፩፥፵፯/፡፡

እመቤታችን ባለችበት ሥፍራ የሕይወት ትንሣኤ ያላቸው ሰዎች ይኾኑ ዘንድ አስቀድማ ከሙታን ተለይታ በመነሣት የተጠበቀልን ተስፋ ማሳያ ኾነችን፡፡ ከእንግዲህ በኋላ ልጇ ሲንገላታ፣ ሲሰደድ፣ ሲገረፍ፣ ሲሰቀል፣ ሲቸነከር ያየችበት ዓለም አለፈ፡፡ አሁን የልጇን ልዕልና ከሚያደንቁ ጋር ታደንቃለች፤ ከፍ ከፍ ከሚያደርጉት ጋር ታከብረዋለች፡፡ ይኸውም ከገቡ የማይወጡበት፤ ኀዘን፣ መከራ፣ ችግር የሌለበት ሰማያዊ አገር ነው፡፡ በእግዚአብሔር መንግሥት ስደት፣ መከራ፣ ኀዘን፣ ሰቆቃ፣ መገፋት፣ መግፋትም የለም፡፡ ቅዱሳን ሩጫቸውን ጨርሰው የድል አክሊልን የሚቀዳጁበት ሥፍራ ነው፡፡ በዚህም ከፍጡራን ኹሉ ከፍ ባለ በታላቅ ክብርና ጸጋ ለዘለዓለም እንደምትኖር እናምናለን፡፡ ልመናዋ፣ ክብሯ፣ ፍቅሯ፣ አማላጅነቷ፣ የልጇም ቸርነት በኹላችን ላይ አድሮ ይኑር፡፡

ወስብሐት ለእግዚአብሔር፡፡

ምንጭ፡– ሐመር ፲፰ኛ ዓመት፣ ቍጥር ፭

ነሐሴ ፲፪ ቀን ፳፻፰ ዓ.ም

በዲያቆን ኤፍሬም የኔሰው

‹‹አስተርእዮ›› ሥርወ ቃሉ ‹‹አስተርአየ (አርአየ) = አሳየ፣ ገለጠ፣ ታየ፣ ተገለጠ›› የሚለው የግእዝ ግስ ሲኾን ትርጕሙም ‹‹መታየት፣ መገለጥ፣ ማሳየት፣ መግለጥ›› ማለት ነው /ኪዳነ ወልድ ክፍሌ/፡፡ ‹‹አስተርእዮተ እግዚአብሔር በደብረ ታቦር›› የሚለው ሐረግም ‹‹የእግዚአብሔር በታቦር ተራራ መገለጥ›› ወይም መታየት የሚል ትርጕም ያለው ሲኾን ይህም ከእግዚአብሔር አንድነትና ሦስትነት ጋር የተያያዘ እንደዚሁም ከምሥጢረ ሥጋዌና ከነገረ ድኅነት ጋር የተሳሰረ ታላቅ ምሥጢርን የያዘ መገለጥ ነው፡፡

ከዚህ ላይ ‹‹አስተርእዮተ እግዚአብሔር›› ስንል የአብ፣ የወልድ፣ የመንፈስ ቅዱስ መገለጥ ማለታችን መኾኑን ለማስታዎስ እንወዳለን፡፡ ‹‹እግዚአብሔር›› የሚለው ቃል ሦስቱም አካላት (ቅድስት ሥላሴ) በጋራ የሚጠሩበት መለኮታዊ ስያሜ ነውና፡፡ ‹‹አንሰ ሶበ እቤ እግዚአብሔር እብል በእንተ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ ከመ በአሐዱ ስም ሥሉሰ ያምልኩ፤ እኔ ‹እግዚአብሔር› በአልሁ ጊዜ ስለ አብም፣ ስለ ወልድም፣ ስለ መንፈስ ቅዱስም እናገራለሁ፤ (ምእመናን) በአንዱ ስም (በእግዚአብሔር) ሦስቱ አካላትን ያመልኩ ዘንድ›› እንዳለ ቅዱስ ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት /ሃይማኖተ አበው/፡፡

ቅዱሳት መጻሕፍት እንደሚነግሩን እግዚአብሔር አምላክ በብሉይም ኾነ በሐዲስ ኪዳን በአንድነቱ በሦስትነቱ በግብር (በሥራ)፣ በራእይና በገቢረ ተአምራት በልዩ ልዩ መንገድ ለፍጡራኑ ተገልጧል፡፡ በብሉይ ኪዳን ልዩ ልዩ ምልክት በማሳየት፤ በቅዱሳን ነቢያትና በመሣፍንት፣ በነገሥታት፣ በካህናትና በነቢያት ላይ በማደር ወይም በራእይ በማነጋገር፤ በተጨማሪም በጻድቃኑ ላይ ቸርነቱን በማሳየት፣ በክፉ አድራጊዎች ላይ ደግሞ መቅሠፍቱን በመላክ ሲያደርጋቸው በነበሩ ተአምራቱና ሥራዎቹ ይገለጥ ነበር፡፡

በሐዲስ ኪዳን ደግሞ ለአዳምና ለልጆቹ በገባው ቃል መሠረት የሰውን ሥጋ ለብሶ፣ በአጭር ቁመት በጠባብ ደረት ተወስኖ በአካለ ሥጋ ተገልጦ በገቢረ ተአምራቱ፣ በትንሣኤውና በዕርገቱ አምላክነቱን አሳይቷል፡፡ የብሉይ ኪዳኑ መገለጥ በምልክት፣ በራእይ፣ በድምፅና በመሳሰሉት መንገዶች የተደረገ መገለጥ ነበር፤ የሐዲስ ኪዳኑ መገለጥ ግን ወንጌላዊው ዮሐንስ ‹‹መቼም ቢኾን እግዚአብሔርን ያየው አንድ ስንኳ የለም፤ በአባቱ እቅፍ ያለ አንድ ልጁ እርሱ ተረከው›› /ዮሐ.፩፥፲፰/ ሲል እንደ ገለጸው አምላካችንን በዓይነ ሥጋ ያየንበት አስተርእዮ ስለኾነ ከመገለጦች ኹሉ የተለየ ጥልቅ ምሥጢር አለው፡፡

እግዚአብሔር አምላክ በሐዲስ ኪዳን በአካለ ሥጋ ያደረገውን መገለጥ ሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያን ከምሥጢረ ሥላሴ ጋር በማያያዝ በሦስት መንገድ ይገልጹታል፡፡ ይኸውም በእመቤታችን፣ በዮርዳኖስና በደብረ ታቦር ላይ ነው ይላሉ፡፡ ‹‹በላዕሌኪ ወበዮርዳኖስ ወበታቦር ሥልሰ ጊዜያተ ዘአልቦ ተውሳከ ወአልቦ ሕጸተ ለውሉደ ሰብእ ያርኢ ዘሥላሴሁ ገጻተ ጽጌኪ ድንግል ተአምሪሁ ከሠተ ወበፀዳሉ አብርሀ ጽልመተ›› እንዳለ ደራሲ /ማኅሌተ ጽጌ/፡፡ ትርጕሙ እግዚአብሔር አምላክ ጭማሬም ጉድለትም የሌለበትን ሦስትነቱን ለሰው ልጅ ያሳይ ዘንድ በእመቤታችን፣ በዮርዳኖስ እና በታቦር ሦስት ጊዜ ተአምራቱን መግለጡን፤ በብርሃነ መለኮቱም ጨለማውን ብርሃን ማድረጉን የሚያስረዳ ሲኾን ይህም ጌታችን በለበሰው ሥጋ በእመቤታችን ማኅፀን ዘጠኝ ወር ከአምስት ቀን ተወስኖ ሲወለድ፤ በዮርዳኖስ ወንዝ በተጠመቀበት ዕለት እግዚአብሔር አብ ‹‹የምወደው ልጄ እርሱ ነው፤ እርሱን ስሙት›› ብሎ  ሲመሰክርና መንፈስ ቅዱስ በርግብ አምሳል ወርዶ ራሱ ላይ ሲያርፍ፣ እንደዚሁም በደብረ ታቦር ብርሃነ መለኮቱን ሲገልጥ መለኮታዊ አንድነቱና አካላዊ ሦስትነቱ መታወቁን ያመለክታል፡፡

በዛሬው ዝግጅታችን ወደምንመለከተው ትምህርት ስንመለስ ‹‹ደብረ ታቦር›› ማለት ‹‹የታቦር ተራራ›› ማለት ነው፤ ‹‹ደብር›› በግእዝ ቋንቋ ‹‹ተራራ ማለት ሲኾን ‹‹ታቦር›› ደግሞ የቦታው ስም ነው፡፡ ይኸውም ከኢያቦር ወገን በሚኾን ቦር በሚባል ሰው ስም የተሰየመ ቦታ ነው፡፡ ‹‹ታቦር›› ማለት ‹‹ትልቅ›› ማለት ሲኾን ተራራውን በ ‹‹ቦር›› ላይ ‹‹ታ››ን ጨምረው ‹‹ታቦር›› ብለው እንደ ጠሩት ይነገራል፡፡ ታቦር በፍልስጥኤም ግዛት ከገሊላ ባሕር በስተምዕራብ ደቡባዊ ክፍል የሚገኝ፤ ዕፀዋቱ መልካም መዓዛ የሚያመነጩበት፤ ከ፭፸፪ ሜትር በላይ ከፍታ ያለው ግዙፍ ተራራ ነው፡፡ በዚህ ተራራ ነቢዪቱ ዲቦራ ከባርቅ ጋር በመኾን የከነዓናውያንን ንጉሥ፣ የጦር መሪው ሲሳራንና ኢያቢስን ድል አድርገውበታል፡፡ ነቢዪቱም ከድል በኋላ መሥዋዕት አቅርባበታለች /መሣ.፬፥፭-፳፬/፡፡ እንደዚሁም ነቢዩ ሳሙኤል ትንቢት ተናግሮበታል፡፡ ንጉሥ ሳኦልም ከሦስት ሰዎች ጋር ተገኝቶበታል /፩ኛ ሳሙ.፲፥፫/፡፡ ርእሰ አበው አብርሃምና ኖኅ በዚህ ተራራ ላይ ቀስተ ደመና ተተክሎ አይተዋል፡፡ ስለዚህም ኖኅ ‹‹መካነ ብርሃን፤ የብርሃን ቦታ›› ብሎ ጠርቶታል፡፡ ጌታችን መድኀኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስም በተወለደ በ፴፪ ዓመት ከ፯ ወር ከ፲፭ ቀን፣ በዘመነ ማቴዎስ፣ በወርኃ ነሐሴ በዕለተ እሑድ በደብረ ታቦር ብርሃነ መለኮቱን ገልጧል /መር አፈወርቅ ተክሌ እንደ ጠቀሱት/፡፡

በቅዱስ ወንጌል እንደ ተጻፈው ጌታችን ‹‹ከስድስት ቀን በኋላ›› ጴጥሮስን፣ ያዕቆብንና ዮሐንስን ይዞ ወደዚህ ተራራ (ደብረ ታቦር) ወጥቷል /ማቴ.፲፯፥፩/፡፡ ከዚህ ላይ ‹‹ከስድስት ቀን በኋላ›› የሚለው ሐረግ ጌታችን ሐዋርያቱን በቂሣርያ ‹‹ሰዎች ክርስቶስን ማን ይሉታል?›› ብሎ ከጠየቀበት ከነሐሴ ፯ ቀን በኋላ ያሉትን ቀናት ያመለክታል፡፡ ጌታችን ብርሃነ መለኮቱን በደብረ ታቦር የገለጠው ከተስእሎተ ቂሣርያ በ፮ኛው ቀን (ነሐሴ ፲፫ ቀን) ነውና /፯+፮=፲፫/፡፡ ሙሴ ከመቃብር ኤልያስም ከብሔረ ሕያዋን በተገኙበት በደብረ ታቦር ብርሃነ መለኮቱ በተገለጠ ጊዜ ፊቱ እንደ ፀሐይ አበራ፤ ልብሱም አጣቢ ሊያነጣው እስከማይችል ድረስ እንደ በረዶ ነጭ ኾነ፡፡

ቅዱስ ጴጥሮስ ‹‹ሦስት ዳስ አንዱን ለአንተ አንዱንም ለሙሴ አንዱንም ለኤልያስ እንሥራ›› እያለ ሲናገር ክርስቶስ በሰው እጅ የተሠራ ቤት የማያስፈልገው አምላከ ሰማይ ወምድር መኾኑ ይገለጥ ዘንድ ሰማያዊ ብሩህ ደመና ጋረደቻው፤ ከሰማይም ‹‹በእርሱ ደስ የሚለኝ የምወደው ልጄ ይህ ነው፤ እርሱን ስሙት›› የሚል ቃል ከእግዚአብሔር አብ ዘንድ መጣ፡፡ ‹‹እርሱን ስሙት›› ማለቱም ጌታችን ዓለምን ለማዳን እንደሚሞት ሲናገር ቅዱስ ጴጥሮ ‹‹አይኹንብህ›› ብሎት ነበርና ‹‹እሞታለሁ›› ቢላችሁ ‹‹አትሞትም›› አትበሉት ሲል ነው፡፡ ሙሴና ኤልያስም ከጌታችን ጋር ሲነጋገሩ ተሰሙ፤ ስለ ክርስቶስ የተናገሩት ትንቢትም በደብረ ታቦር ተረጋገጠ፡፡ በዚህ ጊዜ የፊቱን ግርማ ለማየትና የመለኮትን ድምፅ ለመስማት አልተቻላቸውምና ሙሴ ወደ መቃብሩ፣ ኤልያስም ወደ መጣበት ተመለሱ፡፡ ቅዱሳን ሐዋርያትም የመለኮትን ፊት አይተው መቆም አልተቻላቸውምና ደንግጠው ወደቁ፡፡

በብሉይ ኪዳን ሙሴ ከእግዚአብሔር ጋር ሲነጋገር ቆይቶ ወደ ሕዝቡ ሲሔድ ፊቱ ያንጸባርቅ እንደ ነበርና የእስራኤላውያን ዓይን እንዳይጎዳ ሙሴ ፊቱን ይሸፍን እንደ ነበር ተጽፏል፡፡ ሙሴ የእግዚአብሔርን ድምፅ በመስማቱ ብቻ ፊቱ ያንጸባርቅ ከነበረ እግዚአብሔርንፊት ለፊት በዓይን ተመልክቶ ብርሃኑን መቋቋም ምን ያህል ከባድ ይኾን?

ከዚህ በኋላ ሐዋርያት ፍጹም አምላክ፣ ፍጹም ሰው የኾነው ክርስቶስ ሙሴን ከመቃብር አንሥቶ፤ ኤልያስንም ከብሔረ ሕያዋን አምጥቶ በደብረ ታቦር እንዳወጣቸው ዐወቁ፡፡ ጌታችንም ሐዋርያቱን አጽናንቶ ኃይሉን ብርታቱን ካሳደረባቸው በኋላ ከንቱ ውዳሴን የማይሻ አምላክ ነውና፤ ደግሞም መናፍቃን ምትሐት ነው ብለው እንዲሰናከሉበት አይፈልግምና ኹሉም በጊዜው እስኪለጥ ማለትም ቅዱሳን ሐዋርያት መንፈስ ቅዱስን ተቀብለው የክርስቶስን አምላክነቱን፣ ሞቱን፣ ትንሣኤውን፣ ዕርገቱንና ዳግም ምጽአቱን ለዓለም እስኪሰብኩ ድረስ በደብረ ታቦር ያዩትንና የሰሙትን ለማንም እንዳይነግሩ አዝዟቸዋል /ማቴ.፲፯፥፩-፱፤ ማር.፱፥፪-፱/፡፡

እግዚአብሔር አምላክ በዘመነ ኦሪት ከሙሴ ጋር ቃል በቃል በደመና በሚነጋገርበት ጊዜ ነቢዩ ሙሴ ‹‹… ጌትነትህን (ባሕርይህን) ግለጽልኝ›› ሲል እግዚአብሔርን ተማጽኖት ነበር፡፡ እግዚአብሔርም ለሙሴ ‹‹በባሕርዬ ፊቴን አይቶ የሚድን የለምና ፊቴን ማየት አይቻልህም፡፡ … እኔ በምገለጽልህ ቦታ ዋሻ አለና በብርሃን ሠረገላ ኾኜ እስካልፍ ድረስ በዋሻው ውስጥ ቁመህ ታየኛለህ፡፡ በባሕርዬ አይተህ ደንግጠህ እንዳትሞት በብርሃን ሠረገላ ኾኜ እስካልፍ ድረስ ቀዳዳ ባለው ዋሻ እሠውርሃለሁ፡፡ በብርሃን ሠረገላ ኾኜ ካለፍሁ በኋላ እጄን አንሥቼልህ ከወደ ኋላዬ ታየኛለህ እንጂ በባሕርዬ ግን ፊቴን ማየት አይቻልህም›› የሚል ምላሽ ሰጥቶት ነበር /ዘፀ.፴፫፥፲፫-፳፫/፡፡ ይህም በፊት የሚሔድ ሰው ኋላው እንጂ ፊቱ እንደማይታይ ጌታም በባሕርዩ አለመገለጡን ያስረዳል፡፡ ምሥጢሩም አምስት ሺሕ አምስት መቶ ዓመት ሲፈጸም አምላክ ሰው ኾኖ ሥጋ ለብሶ በደብረ ታቦር በባሕርዩ እስኪገለጥለት ድረስ ሙሴ በመቃብር ተወስኖ እንደሚቆይ ያጠይቃል /ትርጓሜ ኦሪት ዘፀአት/፡፡

በብሉይ ኪዳን ባሕርዩን ለሙሴ የሠወረ አምላክ በደብረ ታቦር በመለኮታዊ ባሕርዩ ተገልጧል፡፡ እግዚአብሔር ለሙሴ የነገረው የመገለጥ ተስፋ ተፈጽሞ ይኸው አስተርእዮተ እግዚአብሔር በደብረ ታቦር ኾኗል፡፡ ‹‹ጀርባዬን ታያለህ›› ያለ እርሱ ለሙሴ በደብረ ታቦር በክበበ ትስብእት ታይቷል፡፡ ነቢዩ ሙሴ እንደ ተመኘው በደብረ ታቦር ብርሃነ መለኮቱን በተመለከተ ጊዜም ‹‹ፊቴን ማየት አይቻልህም›› ያለው ቃሉ ይፈጸም ዘንድ የክርስቶስን ፊት ማየት ስላቃተው ‹‹ትኄይሰኒ መቃብርየ፤ መቃብሬ ትሻለኛለች›› ብሎ ወደ መቃብሩ ተመልሷል፡፡ ‹‹ሞትን አይቀምስም›› የተባለለት፣ ክርስቶስ ለፍርድ ከመምጣቱ አስቀድሞ ወንጌልን የሚሰብከው ኤልያስ ብርሃነ መለኮቱን በግልጥ ለመመልከት ችሏል፡፡ መለኮቱን አይቶ መቆም አልቻለው ቢልም ወደ ብሔረ ሕያዋን ተመልሷል፡፡ የክርስቶስን መሞት በሥጋዊ ስሜት ተረድቶ ‹‹አይሁንብህ›› ያለው ቅዱስ ጴጥሮስና መለኮታዊ ሥልጣንን የተመኙት ቅዱሳን ያዕቆብና ዮሐንስ አብሯቸው እየኖረ የማያውቁት ክርስቶስ የባሕርይ አምላክ መኾኑን ተረድተዋል፡፡ ተረድተውም ደንግጠው ወድቀዋል፡፡

ጌታችን ብርሃነ መለኮቱን በተራራ የገለጠበት ምሥጢር

ጌታችን ብርሃነ መለኮቱን በመንደር ሳይኾን በተራራ ያደረገው ስለምን ነው ቢሉ ተራራ የወንጌል ምሳሌ ነው፡፡ ተራራ ሲወጡት ያስቸግራል፤ ከወጡት በኋላ ግን ጭንጫውን፣ ግጫውን ሲያሳይ ደስ ያሰኛል፡፡ ወንጌልም ሲማሯት ታስቸግራለች፤ ጽድቅና ኀጢአትን ለይታ ስታሳውቅ ግን ደስ ታሰኛለችና በተራራ ትመሰላለች፡፡ ደግሞም ተራራ የመንግሥተ ሰማያት ምሳሌ ነው፤ ተራራን በብዙ ፃዕር እንዲወጡት መንግሥተ ሰማይንም በብዙ መከራ ያገኟታልና፡፡ ‹‹እስመ በብዙኅ ፃማ ሀለወነ ንባኣ ለመንግሥተ እግዚአብሔር፤ ወደ እግዚአብሔር መንግሥት በብዙ መከራ እንገባ ዘንድ አለን›› እንዲል /ሐዋ.፲፬፥፳፩-፳፪/፡፡

ትርጓሜ ወንጌል እንደሚያስረዳው ጌታችን መለኮቱን የገለጠበት ተራራ ታቦር መኾኑን ሐዋርያት በሲኖዶስ ጠቅሰውታል፡፡ ምሥጢሩን በሌላ ተራራ ሳይገልጥ ስለምን በደብረ ታቦር ገለጠ ቢሉ ትንቢቱ፣ ምሳሌው እንዲፈጸም ነው፡፡ ትንቢቱ፡- ‹‹ታቦር ወአርሞንኤም በስመ ዚአከ ይትፌሥሑ፤ ታቦርና አርሞንኤም በስምህ ደስ ይላቸዋል›› የሚል ነው /መዝ.፹፰፥፲፪/፡፡ ይኸውም ጌታችን በደብረ ታቦር ባደረገው መገለጥ ተራሮች እንደ ሰው መደሰታቸውን፤ አንድም ልባቸው እንደ ተራራ በኑፋቄ የገዘፈ አይሁድና አሕዛብ ወይም መናፍቃን በተአምራቱ መማረካቸውን ያጠይቃል፡፡ ምሳሌው፡- በታቦር ተራራ ባርቅ ሲሳራን ድል ነስቶበታል /መሣ.፬፥፲፬-፲፮/፤ ጌታችንም በልበ ሐዋርያት (በልበ ምእመናን) ያደረ ሰይጣንን ድል የሚነሳበት ነውና ብርሃነ መለኮቱን በደብረ ታቦር ገልጧል፡፡ አንድም ደብረ ታቦር የመንግሥተ ሰማያት ምሳሌ ናት፤ በደብረ ታቦር ነቢያትም ሐዋርያትም እንደ ተገኙ መንግሥተ ሰማያትንም በአንድነት ይወርሷታልና፡፡

ስለ ምን ከነቢያት ሁለቱን፣ ከሐዋርያት ሦስቱን ብቻ ወደ ተራራ ይዞ ወጣ?

ጌታችን መድኀኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ከነቢያት ሁለቱን፣ ከሐዋርያት ሦስቱን ብቻ ይዞ ወደ ደብረ ታቦር ይዞ የወጣበት ምሥጢር አንደኛ በብሉይ ኪዳን ሙሴ ‹‹ፊትህን አሳየኝ›› ብሎት ነበርና መለኮቱን ለሙሴ ለመግለጥ /ዘፀ.፴፫፥፲፫-፳፫/፤ ሁለተኛ ‹‹የሰው ልጅ በመንግሥቱ ሲመጣ እስኪያዩ ድረስ እዚህ ከሚቆሙት ሞትን የማይቀምሱ አንዳንድ አሉ›› ሲል የተናገረለት ኤልያስ በሕይወተ ሥጋ መኖሩን ለማሳየት /ማቴ.፲፮፥፳፰/፤ ደግሞም ኤልያስን ‹‹አንተሰ ስምዓ ትከውነኒ በደኃሪ መዋዕል፤ በኋለኛው ዘመን ምስክር ትኾነኛለህ›› /ሚል.፬፥፭/ ብሎት ነበርና የኤልያስን ምስክርነት ለማረጋገጥ፤ ሦስተኛ ጌታችን እንደሚሞት ሲናገር ቅዱስ ጴጥሮስ ‹‹አይኹንብህ›› ብሎት ነበርና ‹‹እርሱን ስሙት›› የሚለውን የእግዚአብሔርን አብ ምስክርነት ለማሰማት /ማቴ.፲፮፥፳፪፣ ፲፯፥፭/፤ አራተኛ አይሁድ ክርስቶስን ‹‹ከነቢያት አንዱ ነው›› /ማቴ.፲፮፥፲፬/ ይሉት ነበርና የነቢያት ጌታ መኾኑን ለማጠየቅ ነው፡፡

ከመዓስባን ሙሴን፣ ከደናግል ደግሞ ኤልያስን ማምጣቱም ደናግልም መዓስባንም መንግሥተ ሰማያትን በአንድነት እንደሚወርሱ ያጠይቃል፡፡ ቅዱስ ጴጥሮስ ‹‹በዚህ መኖር ለእኛ መልካም ነው›› ሲል መናገሩም ጌታችን በተአምራቱ ሲራቡ እያበላቸው፣ ሲጠሙ እያጠጣቸው፣ ሲታመሙ እየፈወሳቸው፣ ቢሞቱ እያነሣቸው፤ ሙሴም እንደ ቀድሞው ደመና እየጋረደ፣ መና እያወረደ፣ ባሕር እየከፈለ፣ ጠላትን እየገደለ፤ ኤልያስ ደግሞ ሰማይን እየለጎመ፣ እሳት እያዘነመ፣ ዝናም እያቆመ በደብረ ታቦር ለመኖር መሻቱን ያመላክታል፡፡ ዳግመኛም ‹‹ሦስት ጎጆ እንሥራ፤ አንዱን ለአንተ፤ አንዱን ለሙሴ፤ አንዱን ለኤልያስ›› በማለት የእርሱንና የሁለቱን ጎጆ ሳይጠቅስ አርቆ መናገሩ በአንድ በኩል ትሕትናውን ማለትም ‹‹ለእኛ›› ሳይል ነቢያቱን አስቀድሞ ባልንጀሮቹ ሐዋርያትን አለመጥቀሱን፤ እንደዚሁም ከጌታችን ጋር ለመኖር ያለውን ተስፋ ሲያመለክት፣ በሌላ በኩል ደግሞ የቅዱስ ጴጥሮስን ድክመት ማለትም የክርስቶስን አምላክነት በሚገባ አለመረዳቱን ያሳያል፡፡ ጌታችንን በተራራ ላይ በሰው ሠራሽ ቤት ይኖር ዘንድ ጠይቆታልና፡፡

ጌታችን ስምንቱን ከተራራው ሥር ትቶ (ይሁዳ ሳይቈጠር) ሦስቱን ሐዋርያት ወደ ተራራ ይዞ የወጣበት ምክንያት በአንድ በኩል ያዕቆብና ዮሐንስ ‹‹በክብርህ ጊዜ አንዳችን በቀኝ፣ አንዳችንም በግራህ መቀመጥን ስጠን›› /ማር.፲፥፴፯/ ሲሉ መንግሥቱን ፈልገው ነበርና የልባቸውን መሻት ለመፈጸም ሲኾን በሌላ ምሥጢር ደግሞ ይሁዳን ወደ ተራራው ይዞ ለመውጣት ባለመሻቱ፤ ለይቶ እንዳይተወውም ‹‹ከምሥጢረ መንግሥቱ ቢለየኝ ከሞቱ ገባሁበት›› እንዳይለው (ምክንያት ለማሳጣት) ነው፡፡ ‹‹ያእትትዎ ለኀጥእ ከመ ኢይርአይ ስብሐተ እግዚአብሔር፤ የእግዚአብሔርን ምስጋና (ክብር) እንዳያይ ኀጢአተኛውን ሰው አያስቀርቡት›› ተብሎ ትንቢት ተነግሮበታልና ይሁዳ የእግዚአብሔርን ክብር ለማየት አልበቃም፡፡ ኾኖም ግን በደብረ ታቦር የተገለጠው ምሥጢር ከተራራው በታች ለነበሩት ለስምንቱ ደቀ መዛሙርትም ተገልጦላቸዋል፡፡

ማጠቃለያ

በአጠቃላይ በደብረ ታቦር ጌታችን በዮርዳኖስ ሲጠመቅ የተገለጠው ምሥጢረ ሥላሴና የኢየሱስ ክርስቶስ አምላክነት ገሃድ ኾኗል፡፡ የቤተ ክርስቲያን ምሳሌ የኾነችው ደብረ ታቦር ምሥጢረ ሥላሴ ተገልጦባታል፤ የክርስቶስ አምላክነት ተረጋግጦባታል፡፡ በደብረ ታቦር ብርሃነ መለኮቱ እንደ ተገለጠና የእግዚአብሔር አብ ምስክርነት እንደ ተሰማ ኹሉ ዛሬም በቅድስት ቤተ ክርስቲያን ምሥጢረ ሥላሴ ሲነገር፣ የመለኮት ሥጋና ደም ሲታደል ይኖራል፡፡ በደብረ ታቦር ነቢያትም፣ ሐዋርያትም እንደ ተገኙ ኹሉ ዛሬ በቤተ ክርስቲያን ብሉይና ሐዲስ ኪዳን ይሰበካል፡፡ ሥርዓተ ቅዳሴ የሚፈጽሙ ልዑካን አምስት መኾናቸውም በደብረ ታቦር የተገኙትን ሙሴን፣ ኤልያስን፣ ጴጥሮስን፣ ያዕቆብንና ዮሐንስን ያስታውሱናል፡፡ ዘወትር በቤተ መቅደሱ የሚፈተተው ኅብስትና የሚቀዳው ወይን ደግሞ በደብረ ታቦር ብርሃነ መለኮቱን የገለጠው የጌታችን የመድኀኒታችን የኢየሱስ ክርስቶስ ቅዱስ ሥጋውና ክቡር ደሙ ነው፡፡

ከዘጠኙ የጌታችን ዐበይት በዓላት መካከል አንደኛው የኾነው በዓለ ደብረ ታቦር ክርስቶስ ብርሃነ መለኮቱን የገለጠበትና ታላቅ የአስተርእዮ ምሥጢር የተፈጸመበት በዓል በመኾኑ ይህንን የመሥራቿን የክርስቶስን በዓል ቅድስት ቤተ ክርስቲያን በየዓመቱ ነሐሴ ፲፫ ቀን ‹‹አማን በአማን ተሰብሐ በደብረ ታቦር›› እያለች በድምቀት ታከብረዋለች፡፡ የአብነት ት/ቤት ደቀ መዛሙርት፣ በሰንበት ት/ቤትና በማኅበራት የሚያገለግሉ ምእመናንም ብርሃነ መለኮቱን በደብረ ታቦር የገለጠ አምላክ ብርሃነ ምሥጢሩን በየልቡናቸው እንዲገልጥላቸው ለመማጸን ጸበል ጸሪቅ አዘጋጅተው በዓሉን ይዘክሩታል፡፡ በእግዚአብሔር ድንቅ ሥራ ከሙታን ተነሥቶ ከዘመናት በፊት የተመኘውን የአምላኩን ፊት ለማየት የታደለው ሊቀ ነቢያት ሙሴ የተወለደውም በዚህች ዕለት ነው፡፡ እኛም እግዚአብሔር በደብረ ታቦር ያደረገውን አስተርእዮ ለማስታዎስ ይህንን ጽሑፍ አዘጋጀን፡፡

ብርሃነ መለኮቱን በደብረ ታቦር የገለጠ ጌታ በእያንዳንዳችን ልቡናም ማስተዋሉን፣ ምሥጢሩን፣ ጥበቡን ይሳልብን፤ ያሳድርብን፡፡ ከቅዱሳኑ ጋር መንግሥቱን እንዲያወርሰን ቅዱስ ፈቃዱ ይኹንልን፡፡

ወስብሐት ለእግዚአብሔር፡፡

ምንጭ፡-

መጽሐፈ ስንክሳር፣ ነሐሴ ፲፫ ቀን፡፡

መጽሐፈ ታሪክ ወግስ፣ በመ/ር አፈወርቅ ተክሌ፤ ገጽ ፫፻፲፬-፫፻፲፯ እና ፬፻፩፡፡

ትርጓሜ ወንጌለ ማቴዎስ፣ ምዕ.፲፯፥፩-፱፡፡

ነሐሴ ፲ ቀን ፳፻፰ ዓ.ም

በይብረሁ ይጥና

በምሥራቅ ወለጋ ሀገረ ስብከት ነቀምቴ ከተማ በምስካበ ቅዱሳን ዑራኤል ወሳሙኤል ገዳም ሀገረ ስብከቱና ማኅበረ ቅዱሳን በጋራ ያስገነቡት ትምህርት ቤት በ፳፻፱ ዓ.ም የትምህርት ዘመን ሥራ እንደሚጀምር ተገለጠ፡፡

ሀገረ ስብከቱ ዘመናዊ ት/ቤት ሲገነባ የመጀመሪያው መኾኑን የጠቀሱት የምሥራቅና ሆሮ ጉድሩ ወለጋ አህጉረ ስብከት ሊቀ ጳጳስ ብፁዕ አቡነ ስምዖን ‹‹መረዳዳቱ፣ አንድነቱና መፈቃቀሩ ካለ ከዚህ የበለጠ ገቢ ሊያስገኙ የሚችሉ ሌሎችንም የልማት ሥራዎችን መሥራት ይቻላል!›› ሲሉ መልእክታቸውን አስተላልፈዋል፡፡

የምሥራቅ ወለጋ ሀገረ ስብከት ዋና ሥራ አስኪያጅ በኵረ ትጉሃን ቀሲስ ገናናው አክሊሉ በበኩላቸው ትምህርት ቤቱ ከመዋዕለ ሕፃናት ጀምሮ እስከ አራተኛ ክፍል ድረስ ተማሪዎችን ተቀብሎ ለማስተማር ዝግጅቱን ማጠናቀቁን አስታውቀዋል፡፡

ማኅበረ ቅዱሳን በ፳፻፰ ዓ.ም ለመገንባት ዕቅድ ከያዘላቸው ፕሮጀክቶች መካከል ይህ የፈለገ ጥበብ መዋዕለ ሕፃናት ት/ቤት ፕሮጀክት አንዱ መኾኑን የገለጡት በማኅበረ ቅዱሳን የቅዱሳት መካናት ልማትና ማኅበራዊ አገልግሎት ዋና ክፍል ዳይሬክተር ዲ/ን አእምሮ ይኄይስ የፕሮጀክቱ ግብ በሥነ ምግባር የበለጸገ የሰው ኃይል ማፍራትና ከት/ቤቱ በሚገኘው ገቢም የተዘጉ አብያተ ክርስቲያናት አገልግሎት እንዲሰጡ ማድረግ መኾኑን ገልጸዋል፡፡

በድምሩ ፻፳ ተማሪዎችን ተቀብሎ ማስተናገድ የሚችለው ትምህርት ቤቱ የመማሪያ፤ ለመምህራን ቢሮና ለሕፃናት ማረፊያ አገልግሎት የሚሰጡ ስድስት ክፍሎች፤ መጸዳጃ ቤትና የንጹሕ ውኃ ቧንቧዎች እንደ ተዘጋጁለት፤ ት/ቤቱን ለማስገንባትም ከአንድ ሚሊዮን ሰባ አምስት ሺሕ ብር በላይ ወጪ እንደ ተደረገና ከዚህ ውስጥ ከስምንት መቶ ሺሕ ብር በላይ የሚኾነው ወጪ በማኅበረ ቅዱሳን የአውሮፓ ማእከል፤ ቀሪው ደግሞ በሀገረ ስብከቱ እንደ ተሸፈነ በምረቃው ዕለት ከቀረበው ሪፖርት ለመረዳት ተችሏል፡፡

በዕለቱ ካነጋገርናቸው አንዳንድ የአካባቢው ነዋሪዎች መካከል ላእከ ምእመናን ሽፈራው በቀለና ወ/ሮ መሠረት ታደሰ ቤተ ክርስቲያን የልማት ምሳሌና አርአያ መኾኗን ጠቅሰው ትምህርት ቤቱ በአካባቢያቸው መገንባቱ ልጆቻቸው በሥነ ምግባር ተኮትኩተው እንዲያድጉና ለአገራቸው ጥሩ ዜጋ እንዲኾኑ በማስቻል ትልቅ አስተዋጽዖ እንደሚኖረው አስተያየት ሰጥተዋል፡፡