የጎንደር መካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያን
ሐምሌ 10 ቀን 2006 ዓ.ም.
እንዳለ ደምስስ
ክፍል አንድ፡-
በጎንደር ከተማ በርካታ ጥንታውያን አብያተ ክርስቲያናት የሚገኙ ሲሆን አብያተ ክርስቲያናቱ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ሥርዓትና ደንብ ጠብቀው፣ እንዲሁም በዘመኑ የነበሩ የኢትዮጵያዊያን የሥልጣኔ ደረጃ ከፍተኛ መሆንን የሚያመለክቱ አሻራዎች አርፎውባቸዋል፡፡ ይህንንም አሻራዎቻቸውን ይዘው ዛሬ ድረስ ዓለምን እያስደመሙ ይገኛሉ፡፡ እነዚህም አድባራትና ገዳማት በነገሥታት፤ በባላባቶችና በሀገሬው ሰው የተተከሉ ሲሆኑ፤ በነገሥታቱ ከተተከሉት አድባራት ውስጥ በ1703 ዓ.ም በንጉሡ በዐፄ ዮስጦስ የተመሠረተችው የጎንደር መካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያን አንዷ ናት፡፡
ደጀ ሰላሙ በድንጋይ ጥርብ እንደተካበ ጥንታዊነቱን ጠብቆ ግርማ ሞገሱን ተላብሶ ይታያል፤ የቤተ ክርስቲያኑ ዙሪያ በድንጋይ ካብ እንደታጠረ ከቅጥሩ ጋር ተያይዞ ነገሥታቱ ፀሎት ያደርጉባቸው የነበሩ በእንቁላል ቅርጽ የታነጹት ማማዎች ቁልቁል 
አካባቢውን ለመቃኘት ያስችላሉ፡፡ ወደ ውስጥ ሲዘልቁ ድርቡሽ ጥንታዊውን ቤተ ክርስቲያን ሲያፈርስ ለታሪክ ምሥክርነት የቀሩት የቤተ ክርስቲያኑ ዓምዶች አሁን ያለውን ቤተ ክርስቲያን ዙሪያውን ከበው ይታያሉ፡፡ በግቢውና ውጪ የሚታዩት እድሜ ጠገብ ዛፎች፤ ቤተልሔሙ፤ የዐፄ ዮስጦስ መቃብር . . . ለቤተ ክርስቲያኑ ጥንታዊነት ምሥክርነታቸውን ይሰጣሉ፡፡
ግቢውን እየቃኘን በቤተ ክርስቲያኑ ዙሪያ ለመሥራት ላሰብነው ዘገባ መረጃ ሊሰጡን በቀጠሯቸው ተገኝተው እኛን በመጠበቅ ላይ ወደ ነበሩት አባቶችና ወንድሞች አመራን፡፡ ከቤተ ክርስቲያኗ አገልጋይ አባቶችና ወንድሞች ጋር ቤተ ክርስቲያኗን በሚመለከት ያደረግነውን ቆይታ እንደሚከተለው አጠናቅረነዋል፡፡
አመሠራረት
ዐፄ ዮስጦስ ንግሥናቸው በእናታቸው ወገን በመሆኑ በርካታ ተቀናቃኞች ነበሯቸው፡፡ ተቀናቃኞቻቸውም “ንግሥና በአባት ወገን እንጂ፤ እንዴት በእናት ወገን ይሆናል?” እያሉ በርካታ ሴራዎችን በማሴር ንግሥናቸውን ለመቀማት ጥረት አድርገውባቸው ነበር፡፡ ንጉሡ ግን ለእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም የነበራቸው ፍቅር እጅግ ጥልቅ ከመሆኑ የተነሣ ተቀናቃኞቻቸውን በጦርነት ብቻ ሳይሆን በጾምና በጸሎት ድል ያደርጓቸው ነበር፡፡
በአንድ የጾመ ፍልሰታ ለማርያም ወቅት ሱባኤ ላይ እያሉ ከተቀናቃኞቻቸው መካከል አንዱ መንግሥታቸውን ለመቀማት ጦር አዘመተባቸው፡፡ ወታደሮቻቸው በሁኔታው በመደናገጥ “ከሱባኤዎ ይውጡ፤ የመጣውን የጠላት ጦር መክተን እንመልስ ዘንድ ይምሩን፤ በጠላት ከመያዛችን በፊት ድረሱልን” በማለት አስጨነቋቸው፡፡
ዐፄ ዮስጦስ ግን አሻፈረኝ በማለት ከያዙት ሱባኤ እንደማይወጡ ለወታደሮቻቸው ይናገራሉ፡፡ ወታደሮቻቸውም ጥያቄያቸውን በመቀጠል “በሚቀጥለው ዓመት ሱባኤ ይገባሉ፤ ራስዎን፣ እኛንም ለጠላት አሳልፈው አይስጡን፤ እባክዎ ከሱባኤ ወጥተው ጠላቶቻችንን ድል እናድርግ” በማለት ተማጸኗቸው፡፡
የወታደሮቻቸው ጉትጎታ አላሳርፍ ያላቸው ንጉሡ “ጠላትን ድል አድርጌ በሰላም ከተመለስኩ በዚህ ቦታ ላይ የልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያንን እሠራለሁ” ሲሉ ስዕለት ተስለው ወታደሮቻቸውን እየመሩ ወደ ጦርነቱ ዘመቱ፡፡ በጦርነቱም ከፍተኛ ተጋድሎ በማድረግ ድል አድርገው ተመለሱ፡፡ እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ባደረገችላቸው መልካም ነገር በመደሰት ቃላቸውን ጠብቀው የመካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያንን ሱባኤ ይዘውበት በነበረበት ቦታ ላይ በ1703 ዓ.ም. ተከሉ፡፡
ቤተ ክርስቲያኗ በንጉሥ ዐፄ ዮስጦስ ስትመሠረት የነገሥታት ትክል በመሆኗ ብዙ ሰው በአጥቢያዋ አልነበረም፡፡ የምትተዳደረውም ሪም በሚባል ሥርዓት ነበር፡፡ /የቤተ ክርስቲያን አገልጋዮች ከአለቃው ጀምሮ እስከ ዲያቆናትና ዐቃቢት ድረስ በተዋረድ እንደ አገልግሎታቸው ከቤተ ክርስቲያኗ ጉልት እየተከፈለ መሬት ይሰጣቸዋል፡፡ ይህ ለአገልጋዮቹ የሚሰጣቸው መሬት ሪም በመባል ይታወቃል፡፡ የቤተ ክርስቲያኗ አገልጋዮችም ከተሰጣቸው ሪም ላይ ከሚኖሩ ዜጎች ዓመታዊ ምርት /እህል ብቻ/ ሢሶውን ለመተዳደሪያቸው ይቀበላሉ፡፡/ በጊዜው ቤተ ክርስቲያኗን ለሚያገለግሉ ከ150 በላይ ለሆኑ ሊቃውንት ደምቢያ ከሚባል አገር እህል ይጫንላቸው ነበር፡፡
አድርሺኝ
ከጎንደር መካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያን መተከል ጋር በተያያዘ በጎንደር ከተማ ውስጥ የሚካሔድ አንድ ሥርዓት አለ፡፡ ይህም ሥርዓት አድርሺኝ በመባል ይጠራል፡፡ ሥርዓቱ የሚከናወነው በፍልሰታ ጾም ወቅት ነው፡፡
ስለ ሥርዓቱ አጀማመር አባቶች ሲናገሩ፣ ዐፄ ዮስጦስ ወደ ጦርነት ሲዘምቱ “ጦርነቱን በልደታ ለማርያም ምልጃ ተደግፌ አሸንፌ ከተመለስኩ በፍልሰታ ለማርያም ሱባኤ ማታ ማታ ካህናቱን፤ መኳንንቱንና ምእመናንን ሰብስቤ ግብዣ አደርጋለሁ” በማለት ብፅዐት ይገባሉ፡፡ እርሳቸውም ድል አድርገው ተመለሱ፤ በቃላቸውም መሠረት ግብዣ አደረጉ፡፡ ሕዝበ ክርስቲያኑም እርሳቸውን ተከትሎ በጾመ ፍልሰታ ወቅት ይህን ሥርዓት ይተገብሩት ጀመር፤ ስያሜውም “አድርሺኝ” ተባለ፡፡
አድርሺኝ በመላው ጎንደር እስከ ዛሬ ድረስ በየቤተ ክርስቲያኑና በየአካባቢው በፍልሰታ ጾም ወቅት ይከናወናል፡፡ ምእመናን ከቅዳሴ መልስ ሱባኤው እስኪያልቅ በመረጡት አንድ ቤት ውስጥ ተሰብስበው ቆሎና ጠላ ተዘጋጅቶ በእመቤታችን ስም ጽዋ ይጠጣሉ። በተለይ መነኮሳያት እናቶች በሚታደሙበት ጽዋ ላይ “ኦ! ማርያም” የሚለውን የተማጽኖ መዝሙር ይዘምራሉ። ይህ መዝሙር በሚዘመርበት ጊዜ እመቤታችን ፊት ለፊት ስለምትቆም በፍፁም ተመስጦና መንበርከክ ያከናውኑታል።
በዋነኛነት የመካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያን ሰንበት ትምህርት ቤት ይህንን የተቀደሰ ተግባር በማስተባበርና በማስፈጸም እንዲሁም ትውፊቱ እንደጠበቀ ለተተኪው ትውልድ እንዲተላለፍ በማድረግ እየሠራ ይገኛል፡፡
እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያምና ዐፄ ዮስጦስ
ዐፄ ዮስጦስ ለእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም የነበራቸው ፍቅር እጅግ ጥልቅ ከመሆኑ የተነሣ በርካታ ታሪኮች እንዳሏቸው ይነገራል፡፡ ከእነዚህም ውስጥ የጥምቀትን በዓል ለማክበር ዐፄ ዮስጦስ ከካህናቱ፤ ከመኳንንቱና ከምእመናን ጋር በመሆን ታቦቱን አጅበው ቀሃ ዳር ወደሚገኘው ጥምቀተ ባሕር በመውረድ ላይ ሳሉ አንዲት ሴት ከታቦቱ አጠገብ ስትጓዝ ይመለከታሉ፡፡ “ከታቦቱ አጠገብ የምትጓዘውን ሴት ከሥፍራው አርቋት፤ ከታቦት አጠገብ እንዴት ብትዳፈር ነው የምትጓዘው?” በማለት ለወታደሮቻቸው ትእዛዝ ያስተላልፋሉ፡፡ ወታደሮቻቸው ግን ንጉሡ ያሏትን ሴት ማግኘት አልቻሉም፡፡ እሳቸውም ሠይፋቸውን መዝዘው ቢሔዱም ከታቦቱ አጠገብ ተሰወረችባቸው፡፡
“ይህ ምሥጢር ሳይገለጽልኝ ወደ ንግሥናዬና ወደ ቤተ መንግሥቴ አልመለስም” በማለት እዚያው ድንኳን አስተክለው ሱባኤ ይገባሉ፡፡ በሦስተኛው ቀን እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ተገልጻ “ከታቦቱ አጠገብ ያየኸኝ እኔ ድንግል ማርያም ነኝ” በማለት ተናገረቻቸው፡፡ ጊዜ እረፍታቸውንም መች እንደሚሆን አስታውቃና ባርካ፤ በየዓመቱ ኅዳር 21 በአክሱም ጽዮን ማርያም፤ ለአስተርእዮ ማኅደረ ማርያም እንደምገኝ ሁሉ በጥምቀት በጎንደር መካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም እገኛለሁ በማለት ቃል ኪዳን ገብታላቸዋለች፡፡
ምእመናን በቤተ ክርስቲያኗ የጥምቀት ዕለት ገንዘብ አዋጥተው ዝክር መዘከር የጀመሩት ከዚህ ቃል ኪዳን ጋር በተገናኘ መሆኑን አረጋውያን ያስረዳሉ።
ለውኃ ለውኃ ምን አለኝ ቀሃ
የቀሃ ወንዝ በጎንደር ውስጥ የጎንደርን ከተማ ለሁለት ከፍሎ ይልፋል፡፡ ቀሃ በጎንደር ውስጥ ታዋቂ ከመሆኑ የተነሣም “ለውኃ ለውኃ ምን አለኝ ቀሃ” እየተባለም ይነገራል፡፡ የጥምቀት በዓል በሚከበርበት ወቅት የልደታ ለማርያም ታቦት በዚሁ አካባቢ ታርፋለች፡፡
አረጋዊ መንፈሳዊ ስለ እንጦንስ የትውልድ አካባቢ ሲናገር ቀሃ ወንዝን እንደምልክትነት ይጠቀመዋል፡፡ ወንዝ ዳር፤ ወንዝ አካባቢ እንደሆነ ይነግረንና ምን ትመስላለች የሚለውን ሲገልጽ “ቀሃ ዳር ልደታ ማርያም እንዳለች ሁሉ . . . ” እያለ ያብራራል፡፡
የልደታ ውኃበጎንደር ከተማው ውስጥ በዛ ያሉ የጸበል ቦታዎች የሚገኙ ሲሆን ከእነዚህ የጸበል ቦታዎች አንዱ በመካነ ስብሐት ልደታ ለማርያም ቤተ ክርስቲያን ይገኛል፡፡ የጸበል ቦታውም የልደታ ውኃ በመባል እየተባለ ይጠራል፡፡ በጸበሉ በርካታ ድውያን የሚፈወሱበት ሲሆን እንደ ግሸ አባይ ከምእራብ ወደ ምሥራቅ ይፈሳል፡፡
የልደታ ውኃ በተለያዩ የትርጓሜ መጻሕፍት ውስጥ ትገኛለች፡፡ መምህር ኤስድሮስ ውዳሴ ማርያምን ሲተረጉሙ “ዳዊት ዘነግሠ ለእሥራኤል አመ ይትነሥኡ ላዕሌሁ ዕልዋን ፈተወ ይስተይ ማየ እም ዓዘቅተ ቤተልሔም. . .፤ የሕይወት ውኃነት እንዳላት ከምእራብ ወደ ምሥራቅ እንደምትፈሰው እንደ ልደታ ውኃ” ይላል፡፡
በጸበሏ ዛሬም ድረስ በርካታ ሕሙማን እየተፈወሱ ይገኛሉ፡፡
ይቆየን
ቀጭን መንገድ ተያያዝነው፡፡ ወንዙ ምን ይባላል አልናቸው ለአንድ አዛውንት “ የማርያም ዥረት ነው የሚባለው” አሉን ፡፡ እንደመቀነት የሚጠማዘዘውን ቀጭን መንገድ እየተከተልን ወደ ዋሻው አፋፍ ደረስን፡፡ ወደ ዋሻው መግቢያ በስተቀኝ በኩል በመጠኑ የጎደጎደ ሥፍራ ይታያል፡፡ ምን እንደሆነ ጠየቅን፡፡ “ከተራራው ሥር እየፈለቀ የሚወርድ ማየገቦ የሚጠራቀምበት ጉድጓድ ነበር፤ (ማየገቦ አምላካችን ኢየሱስ ክርስቶስ በተሰቀለ ጊዜ በቦታው ያልነበረው አንድ ዓይና ሌንጊኖስ ከአይሁድ ጋር ለመተባበር ብሎ ኢየሱስ ክርስቶስን በጦር ቢወጋው ውኃና ደም እንደ ለ ፊደል ፈሷል ፡፡ የፈሰሰው ውኃ ማየገቦ ይባላል፡፡) ዋሻው ቤተ መቅደስ ከተደረመሰ በኋላ ደርቋል” አሉን አዛውንቱ፡፡
ዋሻው የተደረመሰበት ዋነኛ ምክንያት እንደሆነ የሚታመነውም በወቅቱ አንዲት ሴት ለአሰግድመኝ ቅድስት ማርያም ገዳም አንድ ጋሻ መሬት ለመገበሪያ ብላ በስጦታ ለግሳ ነበር፡፡ አገልግሎት ሲሰጥ የተወሰኑ ዓመታት እንደተቆጠሩም ሴትየዋ ቃሏን በማጠፍ መሬቱን ከእመቤታችን በመውሰድ ለሌላ ግለሰብ ሰጠችው፡፡ ሴትየዋም ይህንን በማድረጓ ለሰባት ዓመታት በደዌ ዳኛ ተይዛ ስትማቅቅ ቆይታ አርፋለች፡፡ አስከሬኗንም በዚሁ ገዳም አምጥተው ይቀብሩታል፡፡ እመቤታችን ለአባቶች እየተገለጠች “የዚህችን ሴት አስከሬን ከዚህ ቦታ አውጡልኝ፤ ሸተተኝ” እያለች ነግራቸዋለች፡፡ ነገር ግን ተግባራዊ ባለማድረጋቸው ሐምሌ 23 ቀን 1951 ዓ.ም. ዋሻ ቤተ ክርስቲያኑ ሊፈርስ ችሏል፡፡ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስም የሴትየዋ ግማሽ አስከሬን ከአንድ ድንጋይ ተጣብቆ ተንጠልጥሎ የነበረ ሲሆን አሁን የት እንደሔደ አይታወቅም በማለት የዋሻውን መደርመስ ምክንያት አወጉን፡፡
የተዘጋጀውን መገበሪያ የበላችው አቃቢት አስከሬን እንደሆነና እንደ ሎጥ ሚስት የጨው አምድ ሆና መድረቋን ነገሩን፡፡ ሳጥኑ በቀላሉ የሚከፈት ሲሆን በአቡጀዲ የተጠቀለለውን አስከሬን ለማየት ቻልን፡፡ አስከሬኑ ሙሉ ለሙሉ አልፈረሰም፡፡
ትኩረታችንን ሳበውና ጅብ ዋሻ ማርያም የት ነው? ጅብ ዋሻ ለምን ተባለ? ጅብ ዋሻ እንዴት ይኬድ ነበር? በማለት ለጠየቅነው ጥያቅ የጅብ ዋሻ ማርያም የተባለበትንም ምክንያት የቀይት ወረዳ ቤተ ክህነት ሊቀ ካህናት ቀሲስ ብርሃኑ ለገሰ እንዲህ በማለት ያስረዱን ጀመር “ጀብ ዋሻ ማርያም /አሁን ገነት ዋሻ ቅድስት ማርያም ተብሎ ይጠራል/ ከተመሠረተ 620 ዓመታትን አስቆጥሯል፡፡ በአካባቢው አንድ ሰው ሞቶ ፍታት ለማድረግ በቤተ ክርስቲያን የነበረውን ከበሮ ወደ ውጪ ወጥቶ ፀሐይ እንዲሞቅ ይደረጋል፡፡
ታቦት ነች፡፡ ስዕለት ሰሚ፤ ተአምር አድራጊ በመሆኗ ወደዚህ ቦታ የማይመጣ ክርስቲያን አልነበረም፡፡ ልጅ ስለነበርን “እስከ ጅብ ዋሻ ማርያም ድረስ ውስጥ ለውስጥ የሚያስኬድ መንገድ አለ፡፡” ሲሉ ሰምተን ከጓደኞቼ ጋር ቅብዓ ኑግ የኑግ ጭማቂ በገል አድርገን እያበራን ውስጥ ለውስጥ ሄደናል፡፡ በጣም ያስፈራል፤ በዋሻው ውስጥ ባህር አለ፡፡ ማን እንዳዘጋጀው ለምን እንደተዘጋጀ ባናውቅም በዋሻው ውስጥ ወደ ጅብ ዋሻ ሄደናል” ሲሉ የቦታዋን ታሪክ ነገረውናል፡፡
በሰሜን ሸዋ ሀገረ ስብከት በቀይት ወረዳ ቤተ ክህነት ሥር በጉዶ በረት አካባቢ የምትገኘውን ጥንታዊትና ታምረኛዋን ገዳም እንድንዘግብላቸው በተደጋጋሚ ቢሯችን በመምጣትና ስልክ በመደወል ቀጠሮ ያስያዙንን የርዕሰ አድባራት ወገዳማት ዳግሚት ፅዮን አዲስ ዓለም ማርያም ገዳም አስተዳዳሪ ንቡረ ዕድ አባ ገብረ ሕይወት መልሴ ጋር በነበረን ቀጠሮ መሠረት ሚያዚያ 15 ቀን 2006 ዓ.ም. ከሌሊቱ 12፡30 ወደ አሰግድመኝ ቅድስት ማርያም ገዳም ለመጓዝ በቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ኮሌጅ በር ላይ እና ላም በረት አካባቢ ከሚገኘው መናኸሪያ በር ተገናኝተናል፡፡
ንቡረ ዕድን በረድእነት እያገለገሏቸው የሚገኙት ታናሽ ወንድማቸውን ቀሲስ እንግዳወርቅ መልሴ ድርሳናትንና ገድላትን እንዲያነቡ አዘዟቸውና እያደመጥን በየመሐሉ አቡነ ዘበሰማያት እየተሰጠን እየጸለይን ደብረ ብርሃን ከተማ የሰሜን ሸዋ ሀገረ ስብከት ሊቀ ጳጳስ ብፁዕ አቡነ ኤፍሬም ቤት ደረስን፡፡
መምሬ ጥላዬ በአስግድመኝ ማርያም አካባቢ ተወላጅና ለረጅም ዘመናት ታቦቷን በማገልገል የሚታወቁ የእድሜ ባለጸጋ አባት ናቸው፡፡ ስለ አሰግድመኝ ማርያም የሚያውቁትን እንዲነግሩን ጠየቅናቸው፡፡
ወንበሮ ኪዳነ ምሕረት በአንድ አቅራቢያ የሚገኙ አድባራት በመሆናቸው አንድ ላይ አገልግሎት ይሰጥባቸው ነበር፡፡ በተለይ በወንበሮ ኪዳነ ምሕረት በርካታ የአብነት ተማሪዎችና መሪ ጌቶች ይገኙ ነበር፡፡ በዚህ ሥፍራም የንባብና የዜማ ትምህርት ሲሰጥበት የቆየ ሲሆን ዛሬም የአገልጋዮቹ ቁጥር ቢቀንስም አገልግሎት እየተሰጠበት ነው፡፡ ድሮ አባቶች አሰግድመኝ ቅድስት ማርያም ቀድሰው እዚያው መክፈልት አይቀምሱም ነበር፡፡ ለቦታው ካላቸው አክብሮት የተነሣ በገዳሙ ዙሪያ ምግብ ስለማይበላ ከቅደሴ መልስ ወንበሮ ኪዳነ ምሕረት እየሄዱ ነበር ምግብ የሚቀምሱት፡፡”
እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ከልጇ ከወዳጇ ጋር ወደ ምድረ ግብፅ ስትሰደድ ካረፈችባቸው ቅዱሳት መካናት መካከል አንዷ ደብረ ወርቅ መሆኗንም በድርሳነ ኡራኤል ላይ ተጽፎ ይገኛል፡፡ በ4ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በኢትዮጵያ የነገሡት ወንድማማቾቹ አብርሃና አጽብሃ ክርስትናን እያስፋፉ ከቦታ ቦታ ይዘዋወሩ በነበረበት ወቅት መርጡለ ማርያምን አቅንተው ክርስትናን መሥርተው ወደ ደብረ ወርቅ በመምጣት ከምሁረ ኦሪት ያዕቆብ ጋር ተገናኝተዋል፡፡ ያዕቆብን ክርስትናን አስተምረው የአዲስ ኪዳን ሥርዓትን በመመሥረት “ያዕቆብ ኤጲስ ቆጶስ ዘኢየሩሳሌም ደብረ ወርቅ” ብለው ሾመውታል፡፡
ያዕቆብ ለደብረ ወርቅ ማርያም ገዳም አበርክተዋል፡፡ እስከ ዛሬ ድረስም ተጠብቃ ትገኛለች፡፡ በ1660ዎቹ ዓ.ም. በዐፄ አእላፍ ሰገድ /ፃድቁ ዮሐንስ/ ለወይኑት ማስቀመጫ እቃ ቤት ይሆን ዘንድ ባለ ሁለት ፎቅ ሕንፃ በድንጋይና በኖራ በማስገንባት ጣሪያውን የሣር ክዳን በማልበስ አሠርተውላታል፡፡ ፎቁ ላይ ትናንሽ 8 መስኮቶችም ይገኛሉ፡፡
ከጎንደር ከተማ በጎርጎራ ወደብ አድርገን ልንቃኛቸው በመረጥናቸው አምስት የጣና ሐይቅ ገዳማትን ለመዘገብ የተነሳነው ከቀኑ 10፡00 ሰዓት ነው፡፡ የጀልባ ላይ ጉዞ አድርጌ አላውቅም፡፡ ነገር ግን ቅዱሳን አበውን ያፈሩ፤ በጾም በጸሎት፤ በተጋድሎ የጸኑባቸው ገዳማትን በረከት ለማግኘት፤ ታሪካቸውን ለመቃኘት ቸኩያለሁ፡፡ የጋዜጠኞቹ ቡድን በአንድነት ሆነን የ64 ኪሎ ሜትሩን መንገድ ተያያዝነው፡፡
አንጋራ አቡነ ተክለ ሃይማኖት ገዳም ለመድረስ ከደብረ ሲና ማርያም ገዳም የ20 ደቂቃ በጀልባ የጣና ሐይቅን ማቋረጥ ይጠይቃል፡፡ በደብረ ሲና ማርያም ገዳም አገልጋይ የሆኑት ሁለት መነኮሳት አባቶች ወደ ማን እንደ አባ አቡነ ያሳይ መድኀኔዓለም ገዳም ስለሚሔዱ እንድናደርሳቸው ስለጠየቁን አብረን ለመጓዝ ተስማምተን ጸሎት አድርገውልን የጣና ሐይቅ የጀልባ ላይ ጉዞ ተጀመረ፡፡ 
ጊዮርጊስንና የእመቤታችን ማርያም የጥንት ገዳማትን በጣታቸው እያሳዩን አለፍን፡፡ ሦስቱም ገዳማት ተፈትተው ዛሬ ሰው አልባ ሆነዋል፡፡ ቤተ ክርስቲያኖቹም ፈርሰዋል፡፡ በምሰማው ነገር ታመምኩ፡፡ 
እነዚህ ገዳማት ወደፊት ምን ይገጥማቸው ይሆን? ይፈልሱ ይሆን ወይስ ወደ ቀደመ ታላቅነታቸው ተመልሰው እናይ ይሆን? ገዳማት ከመፈታታቸው በፊት ልንደርስላቸው ግድ ይለናል፡፡ ይህ የቤት ሥራ ለእያንዳንዳችን የተቀመጠ ኃላፊነት ነው፡፡
የደብረ ፀሐይ ቁስቋም ማርያም ገዳም ከጎንደር ጤና ሳይንስ ኮሌጅ በስተ ሰሜን አቅጣጫ ተራራው አናት ላይ በጥንታዊ ስልጣኔ አሻራ ባረፈበት ግንብ አጥር ታቅፎ ለሚያየው ውስጡን ይመረምሩ ዘንድ ይጋብዛል፡፡ ዓይኔም ልቦናዬም አርፎበታልና ስለዚህ ቤተ ክርስቲያንና ቤተ መንግሥት ለማወቅ ጉዞ ጀመርኩ፡፡ አቀበቱን እንደወጣሁ ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው የአብነት ትምህርት ተማሪዎች ጎጆዎችን አገኘሁ፡፡ ከተማሪዎቹ መካካል አንዱን እንኳን ማግኘት አልቻልኩም፡፡ ወደ ገዳሙ የሚያስገባው መንገድ እየተሠራ በመሆኑ አንዱን ሠራተኛ ጠየቅሁት፡፡ ወደ ጫካ ለቅኔ ቆጠራ ሄደዋል አለኝ፡፡ ወደ ቤተ ክርስቲያኑ መግቢያ ተጠጋሁ፡፡ ከሦስት ሜትር በላይ እርዝመት ያለውና በኢትዮጵያውያን ጠቢባን በድንጋይ የተገነባ ግንብ ጥንታዊነቱን በሚመሰክር ሁኔታ እርጅና ቢጫጫነውም ጥንካሬው ጎልቶ ይታያል፡፡ አጥሩ በዐፄ ፋሲል ግንብ ዲዛይን የተሠራ ነው፡፡ 
ሲያርፉም አብረው በእቴጌ ምንትዋብ መቃብር ቤት ተቀብረዋል፡፡
ቅዱሳት ሥዕላት፡- 
ተፈትተው ለረጅም ዘመናት ሳይተከሉ ኖረዋል፡፡ ጉባኤ ቤቱ በተደራጀ መልኩ ከተተከለ ሃያ ዓመታት ብቻ አስቆጥሯል፡፡ የቅኔ፤ የአቋቋም፤ የድጓና የቅዳሴ ጉባኤ ትምህርት እየተሰጠ ይገኛል፡፡ ከ500 በላይ ተማሪዎች ሲኖሩ 280 የሚደርሱት የቅኔ ተማሪዎች ናቸው፡፡
“እማሆ ወለተ መድኅን እባላለሁ፡፡ ከአክሱም ነው የመጣሁት፡፡ በልጅነት ከመነኮስኩ አይቀር ጉባኤ ቤት መግባት አለብኝ ብዬ ስለወሰንኩ እዚህ እየተማርኩ እገኛለሁ፡፡ ትምህርቱንከጀመርኩ አንድ ዓመት ሆኖኛል፡፡ ጉባኤ ቃና፤ ዘአምላክየ፤ ሚበዝኁ፤ ዋዜማ፤ ሥላሴ፤ ዘይእዜ፤ ክብር ይእቲ፤ እጣነ ሞገርን አልፌ መወድስ ላይ ደርሻለሁ፡፡ እግዘአብሔር ቢፈቅድ ትምህርቴን አጽንቼ በመያዝ እግዚአብሔር ቢፈቅድ እንደ እማሆይ ገላነሽ ለመሆን ነው ምኞቴ” አሉኝ፡፡ ምኞታቸው እንዲሳካ ተመኘሁ፡፡
ከንጋቱ 12፡30 ደምበጫ ከተማ ላይ ካረፍንበት የማኅበረ ቅዱሳን ከራድዮን ምግብ ቤት ተነስተን ከወረዳ ማእከሉ ወንድሞቻችን ጋር ሆነን ወደ ጽርሐ አርያም ቅዱስ ሚካኤል ቤተ ክርስቲያን በማምራት ጸሎት አደረስን፡፡ በያዝነው እቅድ መሠረት ዲያቆን ቴዎድሮስ ኃይሉና ዲያቆን ዮሴፍ ይኩኖ አምላክ የጽርሐ አርያምን ቤተ ክርስቲያን ታሪክ እንዲሰሩ እዚያው ትተናቸው የቴሌቪዥን ፕሮግራም አዘጋጁ ቶማስ በየነ፤ የቪዲዮ ካሜራ ባለሙያው ሙሉጌታ፤ ዲያቆን ታደለ ሲሳይና እኔ ሆነን የደብረ ገነት ሸረት መድኀኔዓለም ገዳምን ለመዘገብ ከጠዋቱ 1፡00 ሰዓት ሲሆን እግዚአብሔርን ተስፋ አድረገን በሾፌራችን ነብያት መንግስቴ እየተመራን የ47 ኪሎ ሜትሩን መንገድ ተያያዝነው፡፡
በዓይነ ሕሊናችን እንድናስብ አስገድዶናል፡፡ ደብረ ገነት ሽረት መድኀኔዓለም በምድር ላይ ያለች የገነት ተምሳሌት ሆና ታየችን፡፡ ወደ ቤተ ክርስቲያኑ ስንገባ በገዳሙ ውስጥ በምናኔና ገዳሙ በሚያከናውናቸው የልማትና የአስተዳደር ሥራዎች አበምኔቱን በማገዝ ላይ የሚገኙት አባ ዳዊትን ከሌሎች መነኮሳት ጋር በመሆን የእለት ተግባራቸውን በማከናወን ላይ እያሉ አገኘናቸው፡፡ ቡራኬ ተቀብለን በገዳሙ ሥርዓት መሠረት አባቶች አደግድገው እግራችንን አጠቡን፡፡
ምና ከዋልድባ ገዳማት እንደመጣም አባ ዳዊት ገዳሙን እያስጎበኙን ነግረውናል፡፡