Archive for category: መደበኛ ትምህርት

   

                                                        ኃይለ ኢየሱስ ዘጼዴንያ

                                                     ክፍል -፩

ጾም የሚለው ቃል “ጾመ“ ተወ፤ ታቀበ፤ ታረመ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ እና ጥቅል ትርጉምን የያዘ ቃል ነው፡፡ ይህም የጥሉላት መባልዕትን ለተወሰኑ ወራት መተው፣ መከልከልን እንዲሁም ከክፉ ነገር ሁሉ ራስን መጠበቅ፣ መቆጣጠርና መግዛት ማለት ነው፡፡

ጾም የመላው ሰውነታችን መታዘዝን የሚጠይቅ መንፈሳዊ ተግባር እንጂ በተወሰኑ አካላት ላይ ብቻ ገደብን የሚጥል አለመሆኑን ሊቁ ቅዱስ ያሬድ በጾመ ድጓው “ይጹም ዐይን፤ ይጹም ልሳን፤ ዕዝንኒ ይጹም እመሰሚዐኅሡም፤ ዓይን ክፉ ነገርን ከማየት፤ አንደበትም ክፉ ነገርን ከመናገር፤ ጆሮም ክፉ ከመስማት ይጹም” በማለት ይመክረናል፡፡

ከቅዱስ ያሬድ ምክር በመነሣት ሰውነታችንን የምንከለከለው ከእህልና ውኃ ማለትም ከምግበ ሥጋ ብቻ ሳይሆን እግዚአብሔርን ከሚያሳዝን፣ ሰዎችንም ከሚጎዳ ከማንኛውም ዓይነት የኃጢአት ሥራ ከሐሜት፤ ከዝሙት፤ ከክፋት፣ ከምቀኝነትና ከመሳሰሉት የሥጋ ፍሬዎች ፈጽሞ መቆጠብና መከልከል እንደሚገባ ነው፡፡

የጾም መሠረታዊ ዓላማ
ጾም ከጸሎትና ከስግደት እንዲሁም ከምጽዋት ጋር የሚፈጸም የቅድስት ቤተ ክርስቲያን መንፈሳዊ ትጥቅ የአንብዕ፣ የንስሓ ምንጭና የመልካም ተጋድሎ መሠረት ነው፡፡

በሃይማኖት ስንኖር ለተወሰኑ ጊዜያት ከምግብና ከመጠጥ የምንከለከለው በራሳቸው ኃጢአት ኖሮባቸው አይደለም፤ ይልቁንም ምግብ በልተን መጠጥም ጠጥተን ፈቃደ ሥጋችንን ከምናደልብና የሥጋ ፍሬ ለሆነው ኃጢአት ከምንዳረግ ይልቅ መንፈሳዊ ትጥቃችንን በማጥበቅና ስሜታችንን በመጎሰም ፈቃደ ሥጋችንን ለፈቃደ ነፍሳችን ለማስገዛት ነው፡፡ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ “ምግብ ለሆድ ነው፤ ሆድም ለምግብ ነው፤ እግዚአብሔር ግን ይህንም ያንንም ያጠፋቸዋል” (፩ኛ ቆሮ ፮÷፲፫) በማለት ያስገነዝባል፡፡

ከዚህ በመነሣት የምንጾምበት መሠረታዊ ዓላማ ለመራብና ለመጠማት ወይም አካላዊ ሥጋችንን ለማጎሳቆል ሳይሆን መንፈሳዊ ሕይወታችንን ለማጽናትና ዘለዓለማዊውን መንግሥት ለመውረስ ነው፡፡

ቅድስት ቤተክርስቲያን ሁሉ በሥርዓት እንዲሆን ታስተምራለችና ለጾምም ሥርዓትን ሠርታለች፡፡ በዚህም መሠረት ሰባት የአዋጅ አጽዋማትን ዐውጃለች፡፡ ከእነዚህም መካከል ጾመ ሐዋርያት (የሰኔ ጾም) አንዱ ነው፡፡

ይህ ጾም ቅዱሳን ሐዋርያት የሥራቸው መጀመሪያ አድርገው ስለ ጾሙት አስቀድሞ “የጰንጤቆስጤ ጾም” ወይም “የደቀ መዛሙርት ጾም” ይባል ነበር፡፡ ከኒቅያ ጉባዔ በኋላ እስከ ዛሬ የምንጠቀምበትን “የሐዋርያት ጾም” የሚለውን ስያሜ አግኝቷል፡፡

ቅዱስ ማቴዎስ እንደ ጻፈው “እኛና ፈሪሳውያን ብዙ ጊዜ የምንጦመው ደቀ መዛሙርትህ ግን የማይጦሙት ስለ ምንድን ነው?” ብለው በጠየቁት ጊዜ “ሚዜዎች ሙሽራው ከእነርሱ ጋር ሳለ ሊያዝኑ ይችላሉን? ነገር ግን ሙሽራው ከእነርሱ የሚወሰድበት ወራት ይመጣል በዚያን ጊዜም ይጦማሉ”(ማቴ. ፱÷፲፭-፲፮) በማለት እንዲጾሙ አዟቸዋል፡፡ እነርሱም ወደ አገልግሎት ከመሰማራታቸው በፊት የአገልግሎታቸው መጀመሪያ አድርገው ጾመውታል፡፡

የሐዋርያት ጾም በሦስተኛው እና በአራታኛው መቶ ክፍለ ዘመን በተጻፉት መጽሐፈ ድዲስቅልያ፣ መጽሐፈ ቀሌምንጦስ፣ እንዲሁም ቅዱስ አትናቴዎስ ለንጉሥ ቆስጠንጢኖስ በጻፈው መልእክት ላይ ተብራርቶ ይገኛል፡፡ ስለሆነም መጽሐፍ ቅዱስን ሰፍረውና ቆጥረው ባስረከቡን ሐዋርያውያን አበው መሠረትነት የኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ምእመናን ሁሉ የሐዋርያትን ጾም እንጾማለን፡፡

ሐዋርያት የመንፈስ ቅዱስን ጸጋ ከተቀበሉ በኋላ የጾሙት ስለ ሁለት ዓላማ ነው፡፡ አንደኛው ስለተሰጣቸው ጸጋ መንፈስ ቅዱስ አምላካቸውን ለማመስገን ሲሆን፤ ሁለተኛው ደግሞ በዓለሙ ሁሉ ዞረው ለሚሰብኩት ወንጌል ራሳቸውን ለማዘጋጀት ነው፡፡

ሐዋርያት መንፈስ ቅዱስ ከወረደላቸው በኋላ መጾማቸው ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስን አብነት አድርገው ነው፡፡ እርሱ በማየ ዮርዳኖስ በእደ ዮሐንስ ሲጠመቅ መንፈስ ቅዱስ በርግብ አምሳል ጌትነቱን ለመመስከር ከወረደ በኋላ ሳይውል ሳያድር ወደ ገዳመ ቆሮንቶስ ሄዶ በዚያ ፵ መዓልትና ፵ ሌሊት ጾሟል፡፡ እነርሱ ደግሞ ኃይል ይሆናቸው ዘንድ ጸጋ መንፈስ ቅዱስን በበዓለ ጰራቅሊጦስ ዕለት ከተቀበሉ በኋላ ጾምን የሥራቸው ሁሉ መጀመሪያ አድርገዋል፡፡

ከዚያም በ፪፻፰፶ ዓ.ም ከበዓለ ጰራቅሊጦስ እስከ ሐዋርያት በዓል (The Feast of the Holy Apostles) ሐምሌ ፭ ድረስ እንዲሆን አባቶች ደነገጉ፡፡ ይህም የተደረገው የቅዱስ ጳውሎስና ቅዱስ ጴጥሮስ በኔሮን ቄሳር በሮም ዐደባባይ ሰማዕትነት የተቀበሉበትን ዕለት አብሮ ለማሰብ እንዲረዳ ነው በማለት ያጠናክሩታል፡፡ መጽሐፈ ድዲስቅልያ ደግሞ ሐዋርያት ፵ ቀን እንደ ጾሙ ከዚያም በኋላ ቅዱስ ጴጥሮስ እግራቸውን አጥቧቸው ለስብከተ ወንጌል እንደተሰማሩ ያስረዳል፡፡

              ይቆየን !

 መጋቤ ምሥጢር ቀሲስ ስንታየሁ አባተ (አውስትራልያ)

                    ክፍል  አንድ

ፈተና በሕይወት ዘመናችን በቤተ ክርስቲያናችን እምነት ሥርዓት ቀኖናና ትውፊት መሠረት በምናደርገው መንፈሳዊ ጉዞና እንቅስቃሴ ውስጥ ያለ ጥፋታችን ከተለያዩ አካላት የሚገጥመን መሰናክል እንቅፋት መከራ ስደት ወይም በሂደት ሊጎዳንና ሊያሰናክለን የሚችል አሁን ግን መልካም መስሎ የሚታየን ነገር ሊሆን ይችላል። በቤተ ክርስቲያናችን መጽሐፍ ቅዱሳዊ አስተምህሮ መሠረት ፈተና ከሦስት ታላላቅ ምንጮች ሊመጣብን ይችላል።

1. ከራሳችን

በተለያዩ የስሜት ሕዋሳቶቻችን በኩል ወደ ልባችን የሚገቡና እንደ እግዚአብሔር  ፈቃድ ያልኾኑ ወይም በቅዱሳት መጻሕፍት ከተገለጠው የእግዚአብሔር ፈቃድ የተለዩ አሳቦች በሂደት ወደ ምኞት ያድጋሉ። በምኞት የሚጀምረው ፈተና በተግባር ሲፈጸም ደግሞ ኃጢአት ይሆናል። ይኽንን ሐዋርያው ቅዱስ ያዕቆብ”ማንም ሲፈተን፦ በእግዚአብሔር እፈተናለሁ አይበል፤ እግዚአብሔር በክፉ አይፈተንምና፤ እርሱ ራሱስ ማንንም አይፈትንም። ነገር ግን እያንዳንዱ በራሱ ምኞት ሲሳብና ሲታለል ይፈተናል። ከዚህ በኋላ ምኞት ፀንሳ ኃጢአትን ትወልዳለች፤ ኃጢአትም ካደገች በኋላ ሞትን ትወልዳለች” ብሏል  (ያዕ. ፩:፲፫-፲፭)

ጠቢቡ ሰሎሞንም በምሳሌው ” የሰው ስንፍና መንገዱን ታጣምምበታለች፥ ልቡም በእግዚአብሔር ላይ ይቈጣል” ብሎ በስንፍና የምንያዝበት የአሳብና የምኞት መንገዳችን በሂደት የሚያስከትለውን መዘዝ አስረድቷል። (ምሳ. ፲፱፥፫) ለስም አጠራሩ ክብር ይግባውና ጌታችንና መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ የገዛ የስሜት ሕዋሳቶቻችን ፈተና የሚያመጡብን መኾናቸውን ““ለሰውም ቤተ ሰዎቹ ጠላቶች ይሆኑበታል” ብሏል (ማቴ.፲፥፴፮ )

በዚህ መሠረት በአንደበታቸው የማይገባ ነገር ተናግረው: በዐይናቸው መጥፎ ነገር አይተው: በጆሯቸው ክፉ ምክርና ወሬ ሰምተው: በሐፀ ዝሙት ተነድፈው በእጃቸው ወንጀል ሠርተው በእግራቸውም የኃጢአት ወጥመድ ወደ ተጠመደበት ተራምደው ሄደው በነፍስ በሥጋ ታላቅ ጉዳት ላደረሰባቸው ፈተና የተዳረጉ ወገኖቻችን በርካቶች ናቸው።

2. በዙርያችን ካለው ማኅበረሰብ

ሰው ማኅበራዊ ፍጡር ነው። ቅድስት ኦሪት “ለሰው ብቻውን መኖር አይገባም” እንዳለችው በቀጥታም ይኹን በተዘዋዋሪ የምንኖረው ከሌሎች ጋር ነው። በምንኖርበት በምንሠራበት በምንጓዝበት በመሳሰሉት ኹሉ በእምነት በባህል በአመለካከት በዕድሜ በጾታና በመሳሰሉት ሁሉ ከተለያዩ ሕዝብ ጋር እንገናኛለን። በዚህ አብሮነት ደግሞ የእውቀት የልምድ የአመለካከት ልውውጥ ይከሰታል። ደካማው በብርቱዎቹ ተጽዕኖ ይደረግበታል። በደካማነቱ እምነታቸውን ባህላቸውን ክህደታቸውን ሥጋዊ ፈቃዳቸውን ይጭኑበታል። በዚህም ጌታችን በእሾህ መካከል የወደቀ ዘር ብሎ እንዳስተማረው መልካም ክርስትናውን ከግራ ከቀኝ ያስጨንቁበትና ያለ ፍሬ እንዲቀር ያደርጉታል።

የሔዋን ምክንያተ ስሕተት መኾን: ለዚህ ዓይነተኛ ምሳሌ ይኾናል። ቅዱስ ጳውሎስም “አትሳቱ፤ ክፉ ባልንጀርነት መልካሙን አመል ያጠፋል” ያለው ፈተና በዙርያችን ካሉና ከፈቃደ እግዚአብሔር ካፈነገጡ ሰዎች ስለሚመጣ ነው። (፩ኛ ቆሮ.፲፭፥፴፫) ስለኾነም ነው ክቡር ዳዊት  “ምስጉን ነው በክፉዎች ምክር ያልሄደ፥ በኃጢአተኞችም መንገድ ያልቆመ፥ በዋዘኞችም ወንበር ያልተቀመጠ” በማለት  ያስረዳው።(መዝ.፩፥፩ )

በክፉዎች ምክር የሚሄድ በኃጢአተኞች መንገድ (አሳብ ምክር) የሚሄድ በዋዘኞች ወንበር የሚቀመጥ (ድርጊት የሚተባበር) ለፈተና የተዳረገ ይኾናል። ይኸው ክቡር ዳዊት በሌላኛው መዝሙሩ ይኽንን አሳቡን ሰፋ አድርጎ “ከቸር ሰው ጋር ቸር ሆነህ ትገኛለህ፤ ከቅን ሰው ጋር ቅን ሆነህ ትገኛለህ፤ ከንጹሕ ጋር ንጹሕ ሆነህ ትገኛለህ፤ ከጠማማም ጋር ጠማማ ሆነህ ትገኛለህ” በማለት በዙርያችን ካሉት ሰዎች የተነሣ የሚገኘውን በረከትና የሚመጣብንን ፈተና አስረድቷል። (መዝ.፲፯:፳፭)

3. ከሰይጣን

ሰይጣን ሥራው መፈታተን: ማዘግየት: ማሰናከልና መክሰስ ነው። ይኽ የማያቋርጥና ተስፋ የማይቆርጥ ባላጋራ ምእመናን በእግዚአብሔር ላይ ያላቸውን እምነት እንዲክዱ አንድነታቸውን እንዲያፈርሱ ምግባር ትሩፋታቸውን እንዲተዉ ንጽህናቸውን እንዲያረክሱ በክፉ ድርጊት ፈጣሪያቸውን እንዲያስቆጡ ተስፋ እንዲቆርጡ ይፈታተናቸዋል። ምክንያቱም እርሱ ፈታኝና መፈታተንም ሥራው ስለኾነ ነው። ቅዱስ ጴጥሮስ የዚኽን ጨካኝ ባላጋራ መፈታተንን “በመጠን ኑሩ ንቁም፥ ባላጋራችሁ ዲያብሎስ የሚውጠውን ፈልጎ እንደሚያገሣ አንበሳ ይዞራልና፤ በዓለም ያሉት ወንድሞቻችሁ ያን መከራ በሙሉ እንዲቀበሉ እያወቃችሁ በእምነት ጸንታችሁ ተቃወሙት” እያለ አስተምሮናል።

ፈታኝ ዲያብሎስ አዳምና ሔዋንን በክፉ ምክሩ ከገነት አስወጥቷል። ቃየል ወንድሙ አቤልን እንዲገድለው መግደልን አስተምሯል። በበለዓም አድሮ እስራኤል የሚጠፉበትን ለባላቅ አስመክሯል። በእግዚአብሔር ፊት ቆሞ ኢዮብን ከስሷል። በምናሴ አድሮ ነቢየ ልዑል ኢሳይያስን በመጋዝ አሰንጥቋል።በሄሮድስ አድሮ 144,000 ሕፃናትን አስፈጅቷል። ሕፃኑ ክርስቶስን ከእናቱ ጋር እንዲሰደዱ አድርጓል። ጌታችንን በገዳመ ቆሮንቶስ ፈትኗል። ትንሣኤውን በአይሁድ አድሮ አስክዷል። ሐዋርያትን አሳድዷል። አስገድሏል። ሰማዕታትን በአላውያን ነገሥታት አድሮ አስጨፍጭፏል። ቤተ ክርስቲያንን አሳድዷል። አሁን እያሳደዳት ይገኛል። ብዙዎችን በፈተናውና በመከራው ጽናትና ብዛት ተስፋ አስቆርጧል።

ሰይጣን ፈተናውን የሚያመጣው አንዳንዶች እንደሚያስቡት ሰይጣንነቱን ገልጦ ጨለማ ፊቱን አሳይቶ ሳይሆን እጅግ በተለያዩና በረቀቁ ስልቶች ነው። በክፋት ብቻ ሳይሆን በፍቅር እየተመሰለ: ሃይማኖተኛና ለእምነት ተቆርቋሪ እያስመሰለ: በድካማችን ረዳት በረሃባችን ምግብ በብቸኝነታችን ወዳጅ በጭንቀታችን አረጋጊ በድህነታችን ብልጥግና ሆኖና መስሎ ነው የሚቀርበን። ይኽንንም ወደ ጌታችን ቀርቦ መራቡንም አይቶ “ይኽን ድንጋይ ዳቦ አድርገህ ብላ” ካለው መረዳት ይቻላል። (ማቴ.፬፥፬)

በክርስትና ስንኖር ወደድንም ጠላንም ፈተና ከሦስቱ መንገዶች ቢያንስ በአንዱ ወደ እኛ መምጣቱ አይቀርም። እውነተኛ የክርስቶስ ደቀ መዝሙር ክርስቲያን ኾኖ ያለ ፈተና መኖር ጨርሶ አይቻልም። ከሰው ርቀው በበረሓ ቢኖሩ: ከኃጢአት ተለይተው ቅድስናን ገንዘብ ቢያደርጉ: በዚኽ ዓለም ሀብትና ክብር ቢከበቡ: የመጨረሻውን የሥልጣን ቁንጮ ቢጨብጡ ያለ ፈተና መኖር አይቻልም።አለመቻሉንም ቅዱሳት መጻሕፍት ተባብረው አስረድተዋል። ጌታችን በቅዱስ ወንጌሉ “ወዮ ለዓለም፤ማሰናከያ ሳይመጣ አይቀርምና” ብሏል። ማቴዎስ 18፥7። በሌላኛው ወንጌሉም ““በእኔ ሳላችሁ ሰላም እንዲሆንላችሁ ይህን ተናግሬአችኋለሁ። በዓለም ሳላችሁ መከራ አለባችሁ፤ ነገር ግን አይዞአችሁ፤ እኔ ዓለምን አሸንፌዋለሁ” ብሎ አስረድቶናል።( ዮሐ.፲፮፥፴፫)

በክርስቶስ ለሐዋርያነት የተጠራና ከእርሱም የተማረው ቅዱስ ጴጥሮስ መከራና ፈተና የማይቀሩ በመኾናቸው “ወዳጆች ሆይ፥ በእናንተ መካከል እንደ እሳት ሊፈትናችሁ ስለሚሆነው መከራ ድንቅ ነገር እንደ መጣባችሁ አትደነቁ፤ ነገር ግን ክብሩ ሲገለጥ ደግሞ ሐሤት እያደረጋችሁ ደስ እንዲላችሁ፥ በክርስቶስ መከራ በምትካፈሉበት ልክ ደስ ይበላችሁ። ስለ ክርስቶስ ስም ብትነቀፉ የክብር መንፈስ የእግዚአብሔር መንፈስ በእናንተ ላይ ያርፋልና ብፁዓን ናችሁ።

ከእናንተ ማንም ነፍሰ ገዳይ ወይም ሌባ ወይም ክፉ አድራጊ እንደሚሆን ወይም በሌሎች ጒዳይ እንደሚገባ ሆኖ መከራን አይቀበል፤ ክርስቲያን እንደሚሆን ግን መከራን ቢቀበል ስለዚህ ስም እግዚአብሔርን ያመስግን እንጂ አይፈር” በማለት በስፋት የመከረን (፩ኛ ጴጥ.፬:፲፪-፲፮) ቅዱስ ጳውሎስ ደግሞ ፈተናና መከራ አንዱ የተጠራንለት መኾኑን “በአንድም ነገር እንኳ በተቃዋሚዎች አትደንግጡ፤ ይህም ለእነርሱ የጥፋት፥ ለእናንተ ግን የመዳን ምልክት ነው፥ ይህም ከእግዚአብሔር ነው፤ ይህ ስለ ክርስቶስ ተሰጥቶአችኋልና፤ ስለ እርሱ መከራ ደግሞ ልትቀበሉ እንጂ በእርሱ ልታምኑ ብቻ አይደለም፤ በእኔ ያያችሁት አሁንም በእኔ እንዳለ የምትሰሙት፥ ያው መጋደል ደርሶባችኋልና” በማለት አስተምሮናል (ፊል.፩:፳፥-፴ )

ይኽንን እውነታ ያልተረዱ አንዳንድ ምእመናን ክርስቲያን በመኾናቸው ብቻ በራሳቸው: በቤተሰባቸው: በቤተ ክርስቲያን: በማኅበረ ምእመናን ላይ ፈተና መከራና ስደት ሲመጣ ይረበሻሉ። እግዚአብሔርን ለምን ብለው ይሞግታሉ። እምነታቸው ስሕተት ያለበት መስሎ ይታያቸዋል። በስም ክርስቲያን የተባሉና በዙርያቸው የሚኖሩ በዓለሙ ደልቷቸው የሚኖሩ “ክርስቲያን” የሚባሉ ሰዎች ያላቸውን ሰላም: የሚያገኙት በረከትና ስኬት እያዩ ክርስትናቸውን በምድራዊ በረከት መመዘን ይጀምራሉ።  በተለይ ደግሞ በዘመናችን እያየነው እንዳለነው የፈተናው ምንጭ የቤተ ክርስቲያን አባቶችና አገልጋዮች መኾናቸውን ሲያዩ እጅጉን በእምነታቸው የሚናወጹ አሉ። ይኽ ግን ክርስትናው ከዘመናችን ለመድረስ ያለፈበትን እጅግ ውጣ ውረድ የበዛበትን ጉዞ ካለመረዳት የሚመጣ ነው።የመጀመርያው የክርስትና ፈተና የመነጨው ከጌታችን እግር ተቀምጦ ይማር የአንደበቱን ቃል ይሰማ የእጁንም ተአምራት ያይ ከነበረው ከይሁዳ ነው።

ይቀጥላል !

ዲ\ን ታደለ ፈንታው( ዶ/ር)

ክፍል አንድ

የምንኖርበት ዓለም በቅራኔዎች እና በግጭቶች የተሞላ ነው፡፡ ጥናቶች እንደሚያረጋግጡት ግማሽ የሚሆነው የዓለም ሕዝብ በግጭት ቀጠና ውስጥ የሚኖር ነው፡፡ አሁን አሁን ይህ ግጭት አድማሱን አስፍቶ በአንድ ወቅት የተረጋጉ የሚባሉ የምዕራብ አውሮፓ ሀገሮች ሳይቀሩ የግጭት ሰለባ እየሆኑ መጥተዋል፡፡

ግጭቶች የሚነሡበት በርካታ ምክንያቶች ይኖራሉ፡፡ ለአብነት ያህል የ፳ኛውን መቶ ክፍለ ዘመን ብቻ አንስተን ብንመለከት በአንድ ሀገር ግጭት ከሚነሣባቸው እና ውጤቱም አውዳሚ ከሆነባቸው ምክንያቶች አንዱ በዘር ምክንያት የሚከሠተው ችግር ነው፡፡ ለመሆኑ ዘር ምንድነው? የሰው ልጆች ስለ ምን በዘር ምክንያት ይጣላሉ? ስለ ምንስ የከፋ ግጭት ሰለባ ይሆናሉ? በክርስትና አስተምህሮ አንጻር እንዴት ይታያል? የሚለውን መሠረታዊ እሳቤን መመልከት ይጠይቃል፡፡

ማኅበራዊ ቅራኔን እና ግጭትን በተመለከተ ትኩረትን የሚሹ ሁለት እውነታዎች አሉ፡፡ የመጀመሪያው በማደግ ላይ ባሉ ሀገሮች በሚነሡ ግጭቶች ግማሹ የሞት ሰለባ የሚሆነው ሕዝብ ቁጥር የሚሸፍነው መንሥኤው በዘር ምክንያት የሚነሣ ነው፡፡ ለሁለተኛው የዓለም ጦርነት ምክንያቱ አዶልፍ ሂትለር የእኔ ዘር ከሰው ዘር በላይ ነው፡፡ የጀርመን ዘር ከፀሐይ በታች ምርጥ ዘር ነው የሚለው ልፈፋውና እብደቱ የወለደው ውድመት ነው፡፡ ከሁለተኛው ዓለም ጦርነት በኋላ ፳፪ በሚሆኑ ሀገሮች ውስጥ የተከሠቱ ግጭቶች ነበሩ፡፡ በእነዚህ ግጭቶች የሞተው ሰው ልጅች ቁጥር ከ፫-፰ ሚሊዮን እንደሚደርስ ጥናቶች ያረጋግጣሉ፡፡ የድል ነጋሪት የተጎሰመባቸው፣ ሰፊ የሕዝብ ቁጥር ያሰለፉ ጥፋቶች ደግሞ ከዚህ ላቅ ያለውን ቁጥር ይይዛሉ፡፡ በሀገሮች መካከል በተደረገ ዘርን መሠረት ያደረገ ጦርነት ወደ ፳፭ ሚሊዮን የሚጠጋ ሕዝብ በቀጥታ የሞት ሰለባ ሆኗል፡፡

ዘር ምንድነው?

አለቃ ኪዳነ ወልድ ክፍሌ ዘርን፣ ዘርዕ በቁሙ፡- ዘር ቅንጣት ፍሬ የሚበቅል ማለት ነው፡፡ የሰውን ዘር ልጅ፣ ወገን ነገድ ትውልድ በማለት ይፈቱታል፡፡ በዘመናዊው ዓለም ዘር የሚለው ቃል ከጥንት ጀምሮ የነበረ ቢሆንም በአውሮፓውያን የቋንቋ ጥናት መጀመሪያ የተከሠተው በ፲፮ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ነው፡፡ በ፲፯ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የፈረንሳይ ተመራማሪዎች ዘርን፣ እንዲሁም ቤተሰብን ለመግለጥ ተጠቅመውበታል፡፡ ጀርመኖች ቃሉን በ፲፰ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የቆዳ ቀለማቸው እና አካላዊ ቅርጻቸው የተለያዩ ወገኖችን (የሰው ልጆችን) ለመግለጽ ተጠቅመውበታል፡፡ ሌላ ተመራማሪ ዘርን ነጭ፣ ቢጫ፣ ጥቁር፣ እና ቀይ በማለት የቆዳ ቀለምን ለመለየት ተጠቅሞበታል፡፡ አሁን አሁን ደግሞ ቋንቋ ያለ ቦታው ገብቶ ዘርን ለመግለጥ ጥቅም ላይ ውሎ የመለያየት እና የመበታተን አደጋ ሲሆን እንመለከታለን፡፡

ዘረኝነት ምንድነው?

ዘረኝነት የሰው ልጆችን የሚነጣጥል፤ ደረጃ የሚሰጥ እና እኛ እና እነርሱ በሚል ጎራ የሚከፋፍል ነው፡፡ ይህንንም ሁኔታ ተከትሎ የሰው ልጆችን ወደማያባራ ውስብስብ ጥላቻ ውስጥ የሚከት የማኅበረሰብ ስብራት ነው፡፡ ዘረኝነት የሰው ልጆችን ከዚህ የክፍፍል አጥር ውጭ አድርጎ አይመለከታቸውም፡፡

ሰዎችን ወደ አንድነት ወይም ወደ ልዩነት የሚመራ አውዳሚ እሳት ነው፡፡ በዘረኝነት የታወሩ ሰዎች ደግሞ ሲመሩት ውጤቱ ምን ሊሆን እንደሚችል መገመት አያዳግትም፡፡ ይህ አመለካከት ከክርስትና አስምህሮ ምሰሶዎች ጋር አብሮ የሚሄድ አይደለም፡፡ እርሱም የሰው ልጆችን አንድነት “ሁሉም የአንድ አዳም እና አንድ የሔዋን ልጆች እንጂ ሌላ አይደሉም” ከሚለው አስተምህሮ፣ ከሰው ልጅ ክቡር ባሕርይ እና ከክርስቲያናዊ መንፈሳዊነት እሳቤ አንጻር ዘረኝነት ስፍራ የለውም፡፡ ሰው ሠራሽ እና ጨካኞች የወለዱት ከፋፋይ እና አውዳሚ አስተሳሰብ ነው፡፡ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ዘረኝነትን የምትቃወምበት መጽሐፍ ቅዱሳዊና ትውፊታዊ አስተምህሮ መነሻ አላት፡፡

ስለ ሰው ልጆች አንድነት ክርስትና የሚያስተምረው

አስቀድሞ በአይሁድ እምነት ዘንድ የነበረው የተስፋ ቃልም ይሁን ወንጌል ከመጀመሪያ እስከ መጨረሻው የሰው ልጆችን ፍጹም አንድነት የሚቀበል ነው፡፡ ይህም ትምህርት እግዚአብሔር አንድ ነው ከሚለው ይጀምራል፡፡ እግዚአብሔር የመጀመሪያም የመጨረሻም (አልፋ እና ኦሜጋ) እርሱ ነው፡፡ ቅዱስ ጳውሎስ ስለ ድኅነት አንድነት እና ዓለም አቀፋዊነት መነሻ ሲናገር መነሻው ቅድስት ሥላሴን ማእከል ያደረገ ነው፡፡ የእነርሱን የማትከፈል አንድነት ለሰው ልጆች አንድነት መሠረት አድርጎ ተናግሯል፡፡

የዘረኝነት ድምዳሜ የሚያመራው ደግሞ በተግባር እግዚአብሔርንና መንግሥቱን በመካድ ነው፡፡ የእስራኤል ነቢያት ራሳቸውን በዘር ብቻ ሳይሆን በተለያየ የየራሳቸው አማልክት ከፋፍለው ምድርን ዕረፍት ነሥተው የነበሩት በተሳሳተ ዕሳቤ ላይ በመቆማቸው ነበር፡፡ እውነተኞቹ ነቢያት የቀደሙ ሰዎችን ሲገሥፁ የተናገሩት “እግዚአብሔር የሁሉም በሁሉም ያለ፤ ሁሉን ቻይ ጌታ ነው” የሚል አስተምህሮን ወደ ዓለም በማምጣት ነው፡፡ አበው ኦሪት ዘፍጥረትን መነሻ አድርገው የሰው ልጆችን አንድነት አምልተው አስፍተው አስተምረዋል፡፡

ሔዋን ከአዳም ግራ ጎን ተገኘች፤ ሕያዋን የሆኑ የሰው ልጆችንም በሩካቤ አስገኘች ማለት ሌላ አይደለም የሰው ልጆች ግንድ አንድ ነው ማለት ነው፡፡ የሃይማኖት ድንጋጌዎች፣ ቀኖናዎች ሕግጋት ሁሉ የሰው ልጆችን መገኛ ግንድ አንድ አዳምን ማድረጋቸው (the absolute homogeneity of human nature) ፍጹም የሰው ልጆችን ፍጹማዊ አንድነት የሚያረጋግጥ እንጂ ሌላ አይደለም፡፡

ሔዋን (የሕያዋን ሁሉ እናት) ሌላ ፍጥረት ሳትሆን ከአዳም ከግራ ጎን መገኘቷ ከአንዱ አዳም ጎን የተከፈለች እንጂ ሌላ ልዩ አካል አለመሆኗን እናውቃለን፤ እናምናለንም፡፡

እግዚአብሔር “ሰውን በመልካችን እንደ ምሳሌአችን እንፍጠር” ሲል እግዚአብሔር የሰው ልጆች አንድነት እየተገለጠ ነው፡፡ እግዚአብሔር በአካል ሦስት እንደሆነ እናምናለን፡፡ ነገር ግን በባሕርይ፣ በአገዛዝ፣ በመለኮት፣ በሥልጣን፣ በእግዚአብሔርነት፣ በዘላለማዊነት፣ ዓለምን በመፍጠር አንድ አምላክ ነው፡፡ በተመሳሳይ ሁኔታ ሰው አንድም ብዙም ነው፡፡ የአንበሳ ዘር አንድ፣ የነብር ዘርም አንድ ነው፡፡ የሰው ዘርም እንዲሁ ሰው ነው፡፡

የትም ይወለድ የትም ይደግ የሰው ልጅ ሰው ነው፡፡ መርጦ የሚያገባውም ጃፓናዊት ትሁን ኮርያዊት እስያም ትሁን አውስትራሊያ ሰው በመሆኗ ነው የባሕርይ አንድነቱን ተመልክቶ ገንዘብ የሚያደርጋት፡፡ ሰው በሚኖርበት አካባቢም በቆዳ ቀለሙ አንዱ ከአንዱ ሊለያይ ይችላል፡፡ በቋንቋ፣ በባህልም እንዲሁ ነው፡፡ ይህ ግን የሰው ዘር መሆኑን ሰውነቱን ሊቀይር የሚችል አይደለም፡፡ የሰው ልጆችም አማራ ይሁኑ ኦሮሞ አፋር ይሁኑ አርጎባ፤ ፈረንሳዊ ይሁኑ እንግሊዛዊ ሰው ተብለው ይጠራሉ እንጂ ሌላ ከሰውነት ተራ ወጥተው የሚጠሩበት መጠሪያ የላቸውም፡፡

ይቆየን

 

መ/ር ለይኩን አዳሙ(ባሕር ዳር)

  ደወል ማለት ምን ማለት ነው ? ቢሉ ‹‹ጠቅዐ›› መታ፣ደወለ አቃ ጨለ፣አነቃቃ፣አነሳሳ፣ አሳሰበ ከሚለው የግእዝ ግስ የተወሰደ ሲኾን ትርጉሙም መጥቅዕ፣ መረዋ፣ቃጭል ማለት ነው፡(ኆኅተ ሰማይ በቀሲስ ያሬድ ገ/መድኀን)

ደወል ከብር፣ከነሐስ፣ከብረት እና ከመሳሰሉ ድምፅ ሰጪ ከኾኑ ነገሮች በመጠኑ አነስተኛ፣መካከለኛ፣በጣም ግዙፍ ኾኖ ይዘጋጅና ከፍ ካለ ቦታ ላይ ወይም ዛፍ ላይ ይንጠለጠልና ከውስጥ የምትገኘውን ምላስ የምትመስል ብረት በረጅም ገመድ በማሰር ከታች ገመዱን በማወዛወዝ ደወሉን በመምታት ድምጽ እንዲሰጥ ይደረጋል፡፡

ደወል በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ውስጥ ለመንፈሳዊ አገልግሎት ከሚውሉት ንዋያት ቅዱሳት አንዱ ሲኾን በቤተ ክርስቲያን  በተለያዩ ጊዜያት ይደወላል፡፡ ሲደወልም ራሱን የቻለ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ምሥጢርና ትርጉም አለው፡፡ይህንም በቅደም ተከተል የምናየው ይኾናል፡፡

ደወል መቼ ? እንዴት  ይደወላል?

  በኢትዮጵያ ኦርቶዶስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን አምስት ጊዜ ደወል ይደወላል፡፡ እርሱ ራሱን የቻለ የረቀቀና የመጠቀ ትርጉም አለው፡፡ ቤተ ክርስቲያን የምትገለገልባቸው የከበሩ ንዋያት ምሳሌያዊና  ምሥጢራዊ ትርጉማቸውን ለመግለጽ ብቁ ናቸው፡፡

ኦርቶዶክሳውያን ሊቃውንት በትርጓሜ ወፍጮ ፈጭተው በምሥጢር መዶሻ ሰልቀውና  አለስልሰው ምሥጢረ ደወልን ሲያመሠጥሩትና ለምእመናን ዘወትር ሲመግቡት ኑረዋል ወደፊትም ይኖራሉ፡፡ ለመኾኑ ደወል መቼና እንዴት ይደወላል? ብሎ የሚጠይቀን ቢኖር መልሳችን  እንደሚከተለው ነው፡፡

                       ፩ የተጋብኦ ደወል

ይህ የተጋብኦ ደወል ለአገልግሎት የተመደቡ ካህናት ወደ ቤተክርስቲያን እንዲሰበሰቡ በዋይዜማ፣ በመንፈቀ ሌሊት፣ ለሰዓታት፣ ለማሕሌት፣ ለኪዳን፣ ለቅዳሴ የቤተ ክርስቲያን በር ከመከፈቱ በፊት ይደወላል፡፡ የተጋብኦ ደወል ዓላማው የራቁትን ማቅረብ የተበተኑትን  መሰብሰብ  የተኙትን ከእንቅልፍ መቀስቀስ፣ ማንቃት ነው፡፡

የተጋብኦ ደወል የሚደወለው የዋይዜማ ሲኾን ዐሥራ አምስት ጊዜ፣ለማሕሌትና ለሰዓታት ሲሆን  ዐሥራ ሁለት ጊዜ ይደወላል፡፡ ይኽ ሁሉ ምሳሌ ነው፡፡

ዋይዜማ የኦሪት ምሳሌ ሲኾን፣ዐሥራ አምስት ጊዜ መደወሉ የዐሥራ አምስቱ ነቢያት ምሳሌ፣ድምጹ የድምፀ ነቢያት ምሳሌ ነው፡፡ የደወሉ ድምጽ ከሩቅ እንደሚሰማ ሁሉ የነቢያትም ትምህርታቸው በአራቱ ማዕዝናተ ዓለም ተሰምቷል፡፡

የነቢያትን ትምህርት ሰምተው እስራኤል ዘሥጋ ከአምልኮተ ጣኦት ወደ አምልኮተ እግዚአብሔር ከገቢረ ኃጢአት ወደ ገቢረ ጽድቅ ተመልሰው ለጌታችን ልደት ለሐዲስ ኪዳን  እንደ ተዘጋጁ ሁሉ ዛሬም እስራኤል ዘነፍስ የደወሉን ድምፅ ሰምተው ለሰዓታት፣ለማኅሌት ፣ለጸሎት፣ለንስሓ ፣ለቊርባን ለጾም ለጸሎት ይዘጋጃሉ፡፡

መንፈቀ ሌሊት የዕለተ ምጽአት፤ እንቅልፍ የሞት ምሳሌ፤ ሊቀ ዲያቆኑ የሊቀ መላእክት ቅዱስ ሚካኤል ምሳሌ፤ ሊቀ ዲያቆኑ ደወሉን ደውሎ ካህናትን ከእንቅፍ ማስነሣቱ የመላእክት አለቃ ቅዱስ ሚካኤል ንፍሐተ ቀርን መትቶ ሙታንን የማንቃቱ ምሳሌ ነው (፩ኛተሰ.፬፥፲፭ ፩ኛ ቆሮ. ፲፭፥፶፪)

ካህናት ምእመናን የሙታን፣ ሙታን በንፍሐተ ቀርን ተነሥተው ጻድቃን በቀኝ ኃጥአን በግራ ቁመው ፍርድ እንዲቀበሉ ካህናትና ምእመናንም በደወሉ ከእንቅልፋቸው ነቅተው በግራ በቀኝ ቁመው እግዚአብሔርን የማመስገናቸው ምሳሌ፡፡

ዛሬ የደወሉን ድምጽ ሰምቶ ከኃጢአት ከእንቅልፍ ነቅቶ ቤተ ክርስቲያን ገብቶ ያላመሰገነ በኋለኛው ዘመንም ገነት መንግሥተ ሰማያት አይገባም፡፡ዛሬ ቤተክርስቲያን መግባታችን ነገ ገነት መንግሥተ ሰማያት ለመግባታችን ዋስትና ነው፡፡

የተጋብኦ ደወል መቼ ተጀመረ ? ማን ጀመረው? ብሎ ለሚጠይቀን  ሰው መልሳችን ጻድቅና ትሑት የሆነው አባታችን ኖኅ ነው፡፡ (ዘፍ ፮ ) ኖኅ የደወለውን የደወል ድምጽ ሰምተው ነፍሳት ወደ መርከቡ ገብተው ከሰማይ ከሚወርደው ዶፍ  እንደተረፉ ሁሉ ዛሬም  በቤተ ክርስቲያን የሚደወለውን ድምጽ ሰምተው ከኃጢአት፣ ወደ ጽድቅ፣ ከጨለማ ፣ወደ ብርሃን፣ ከሥጋዊ ሐሳብ ወደ መንፈሳዊ ሐሳብ ተመልሰው አማናዊቷን መርከብ ጥግ አድርገው እግዚአብሔርን ተስፋ አድርገው በረከተ ሥጋ በረከተ ነፍስን አግኝተው ያሉ የተዋሕዶ ልጆች እጅግ ብዙ ናቸው፡፡

በኖኀ ዘመን ግእዛን የሌላቸው የማይጠየቁ እንስሳት የደወሉን ድምጽ ሰምተው ወደ መርከቡ ገብተው ሥጋን አፍርሶ አጥንትን ከስክሶ ከሚጥል ከሰማይ ከሚወርድ ዶፍ ከሞት ሲተርፉ አእምሮ  ያላቸው የሰው ልጆች ግን የደወሉን ድምጽ ሰምተው ችላ በማለታቸው በነፍስ በሥጋ የዘለዓለም ሞት እንደገጠማቸው ቅዱስ መጽሐፍ ይነግረናል፡፡

ዛሬም ቢሆን የተፈጠሩለትን ዓላማ ረስተው በዕለተ ዓርብ የተከፈለላቸውን ዋጋ ችላ ብለው ወደ አማናዊቷ መርከብ መምጣታቸውን ትተው ቀኝና ግራ የሚቀጥፉ እጅግ ብዙ ናቸው፡

ወዳጄ አንተስ ከወዴትኞቹ ነህ? ኪዳኑን፣ማሕሌቱን፣ቅዳሴውን ወንጌሉን ችላ ብለው ሥልጣኔ በሚመስል ኋላ ቀርነት ዕውቀት በሚመስል ድንቁርና ውስጥ ተጠልፈው በዳንኪራና በዝሙት በዘረኝነትና በስግብገብነት ከወደቁት ወገንነህ ወይስ የቤተ ክርስቲያንን ድምጽ ሰምተው በቤተ ክርስቲያን ጥላ ሥር ተጠልለው በሕጓና በሥርዓቷ ከሚመሩት ከወዴትኞቹ ነህ ወንድሜ ?

. ፪ የቅዳሴ መግቢያ ደውል

ይህ የቅዳሴ መግቢያ ደወል ካህናቱ መሥዋዕቱን አክብረው ከቤተልሔም ወደ ቤተ መቅደስ ሲገቡ የሚደወል ደወል ነው። ዲያቆኑ ወደ ቤተልሔም ሂዶ እጅ ነሥቶ ‹‹ተፈሥሒ ኦ ቤተ ልሔም ሀገሮሙ ለነቢያት እስመ በኀቤኪ ተወልደ ክርስቶስ ›› ብሎ ከጸለየ በኋላ ታጥቦ ንጹሕ ሆኖ ‹‹አፍኣዊ እድፌን በውኃ ታጥቤአለሁ ውሳጣዊ በደሌን ግን አንተ በቸርነትህ አንጻኝ›› ብሎ ተማጽኖ  ኅብስቱን በመሶበ ወርቅ ወይኑን በጽዋው አድርጎ ካጠናቀቀ በኋላ ካህኑ እንደ መጣ በመሶበ ወርቅ ያለውን ኅብስት ተሸክሞ ጽዋውን በእጁ ይዞ ካህኑን እየቀደመው ደወሉን ወይም ቃጭሉን እያቃጨለ ‹‹መስቀል አብርሃ፣ኵሉ ዘገብራ ለጽድቅ እና እምነበሐ›› የሚሉ ዜማዎችን እያዜመ ወደ ቤተ መቅደሱ ካህኑን እየቀደመው ይገሰግሳል፡፡ ይህ ሁሉ ምሳሌ ነው መሶብ የእመቤታችን ወርቅ የንጽሕናዋና የቅድስናዋ ምሳሌ ነው፡፡

ዲያቆኑ የመጥምቀ መለኮት የቅዱስ ዮሐንስ ምሳሌ ሲሆን ካህኑ ደግሞ የመድኃኔዓለም የኢየሱስ ክርስቶስ ምሳሌ ነው፡፡ ዲያቆኑ ከካህኑ እየቀደመ ፊት ፊት መሄዱ ዮሐንስ ከክርስቶስ መንፈቅ ቀድሞ ለመምጣቱ ምሳሌ ነው፡፡ በዚህን ጊዜ የሚደወለው የደወል ድምጽ ሁለት ምሥጢራውያን ትርጉሞች እንዳሉት መተርጉማን  ሊቃውንት ያትታሉ፡፡

አንደኛ የብሥራተ ገብርኤል ምሳሌ፣ መልአከ ብሥራት ቅዱስ ገብርኤል እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያምን ምልእተ ጸጋ ምልእተ ክብር ሆይ ደስ ይበልሽ እግዚአብሔር ካንቺ ጋር ነውና እያለ የምሥራቹን ነግሯታልና የዚያ ምሳሌ እንደሆነ መተርጉማኑ ያስተምራሉ(ሉቃ ፩፥፳፮)

ኢትዮጵያዊው የነገረ መለኮት ሊቅ አባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫም መጽሐፈ ምሥጢር በተባለ መጽሐፉ ላይ እንዲህ በማለት የቅዱስ ገብርኤልን አብሣሪነት ይገልጣል፡፡‹‹ወአመ ትስብእተ መለኮቱ ለወልድ ይቤላ ቅዱስ ገብርኤል ለድንግል ማርያም በእንተ መንፈስ ቅዱስ መንፈስ ቅዱስ ይመጽእ ላዕሌኪ ወበእንተ አብኒ ይቤ ወኃይለ ልዑል ይጼልለኪ ወበእንተ ወልድኒ ይቤ ወዘኒ ይትወለድ እምኔኪ ቅዱስ ውእቱ ወይሰመይ ወልደ ልዑል፣ወልድ ሰው በኾነ ጊዜ ቅዱስ ገብርኤል ስለ መንፈስ ቅዱስ ድንግል ማርያምን መንፈስ ቅዱስ በአንቺ ላይ ይመጣል ብሎ ነግሯታል፡፡

ስለአብም የልዑል ኃይል ይጋርድ ሻል አላት፡፡ስለወልድም ከአንች የሚወለደው ቅዱስ ነው የልዑል ልጅም ይባላል..ብሎ ቅዱስ ገብርኤል እንዳበሠራት ይናገራል (መጽሐፈ ምሥጢር ገጽ ፻፴፩)

የብሕንሳው ሊቅ አባ ሕርያቆስም እመቤታችንን ባመሰገነበት በቅዳሴው ላይ የቅዱስ ገብርኤልን የምሥራች ነጋሪነት እንዲህ ሲል ይመሰክራል ‹‹ወሶበ ርእየ ንጽሕናኪ ለሊሁ እግዚአብሔር አብ ፈናወ ኀቤኪ መልአኮ ብርሃናዌ ዘስሙ ገብርኤል ወይቤለኪ መንፈስ ቅዱስ ይመጽእ ላዕሌኪ ወኃይለ ልዑል ይጼልለኪ መጽአ ኀቤኪ ቃል እንዘ ኢይትፈለጥ እምሕጽነ አቡሁ ፀነስኪዮ እንዘ ኢይትጋባእ ተዐቁረ ውስተ ከርሥኪ እንዘ ኢየሐጽጽ በላዕሉ ወኢይትዌሰክ በታሕቱ ኀደረ ውስተ ከርሥኪ እሳተ መለኮት ዘአልቦቱ ጥያቄ ወኢመጠን፣እርሱ ቅሉ እግዚአብሔር አብ ንጽሕናሽን ባየ ጊዜ ስሙ ገብርኤል የሚባል ብርሃናዊ መልአኩን ወደ አንቺ ላከ መንፈስ ቅዱስ በላይሽ ይመጣል የልዑል ኀይልም ይጋርድሻል አለሽ ከአባቱ አጠገብ ሳይለይ ቃል ወደ አንቺ መጣ ሳይወሰን ፀነስሽው በላይ ሳይጎድል በታችም ሳይጨምር በማሕፀንሽ ተወሰነ መጠንና መመርመር የሌለበት እሳተ መለኮት በማሕፀንሽ ዐደረ›› በማለት በአድናቆት ይገልጻል፡፡ (ቅዳሴ ማርያም ቁጥር ፵፭) ደወል ቅዳሴ መገባቱን መሥዋዕት የሚሠዋበት ጊዜ መሆኑን እንደሚገልጽ ሁሉ ቅዱስ ገብርኤልም የክርስቶስን መወለድ አብሥሯል፡፡ልደቱም በቤተልሔም ተፈጽሟል፡፡

ሁለተኛ የስብከተ ዮሐንስ ምሳሌ፤ ይህ ደወል መጥምቀ መለኮት ቅዱስ ዮሐንስ “ተራራው ዝቅ ይበል ጎድጓዳው ይምላ የጌታን መንገድ አዘጋጁ ጥርጊያውን አስተካክሉ፣እንሆየዓለምን ኃጢአት የሚያስተሰርይ የእግዚአብሔር በግ›› (ማቴ ፫፣ዮሐ ፩፥፳፱) ብሎ የጮኸው ድምጽ ምሳሌ ነው። ይህንም ኢትዮጵያዊው ሊቅ ቅዱስ ያሬድ በድጓው እንዲህ ሲል ተርጉሞና አብራርቶ ይነግረናል፡

‹‹ኢሳይያስኒ ይቤ ናሁ እፌኑ መልአኪየ ኅቤከ ቅድመ ገጽከ ዘይጸይሕ ፍኖተከ ቃለ ዐዋዲ ዘይሰብክ ጥምቀተ ለንስሓ፣የንስሓን ጥምቀት የሚሰብክ በፊትህ መንገድን የሚጠርግ አዋጅ ጋሪ መልክተኛየን እልካለሁ ብሎ ኢሳይያስ እንደተናገረ››

‹‹ቃለ ዐዋዲ ዘይሰብክ ጥምቀተ ለንስሓ ከመ ይእመኑ ሕዝብ በብርሃኑ ዮሐንስ ክቡር ሰባኬ ቃለ ወንጌል ተፈኖኩ ቅድሜሁ ዐርኩ ለመርዓዊ ሰማያዊ፣ሕዝቡ በብርሃኑ ያምኑ ዘንድ የንስሓ ጥምቀትን የሚሰብክ ዐዋጅ ነጋሪ የተከበረ የወንጌል ሰባኪ የሰማያዊ ሙሽራ ወዳጅ እኔ ዮሐንስ በፊቱ ተላክሁ››

‹‹ ዮሐንስ ካህን ወድንግል እንዘ ይሰብክ ቃለ ወንጌል ወይቤሎሙ ለሐራ ጺሑ ፍኖቶ ለልዑል፣ካህንና ድንግል የሆነ ዮሐንስ የወንጌልን ቃል እየሰበከ ለጭፍሮቹ ወይም ለወታደሮች ለታላቁ ንጉሥ መንገዱን ጥረጉለት ጥርጊያውንም አስተካክሉለት››ሰባኬ ወንጌል ዘጥዑም ልሳኑ ርስነ መለኮት ገሠሠት የማኑ፣ፀጒረ ገመል ተከድነ ዘባኑ ለዮሐንስ ኂሩቶ ንዜኑ፣አንደበቱ የጣፈጠ የወንጌል ሰባኪ ቀኝ እጁ የመለኮትን ግለት ዳሠሠች የዮሐንስ ጀርባ በግመል ፀጉር ተሸፈነ ይህን የዮሐንስን ቸርነት እንናገራለን ›› በማለት ቃለ ዐዋዲ የተባለ ዮሐንስ በስብከቱ የራቁትን እንዳቀረበ የተበተኑትን እንደሰበሰበ ሊቁ በድጓው ነግሮናል፡፡ የደወል ምሳሌም ይህ ነው፡፡

                 ፫ የወንጌል ደወል

  በቅዳሴ ሰዓት ወንጌል ከተነበበ በኋላ ዲያቆኑ “ፃኡ ንኡሰ ክርስቲያን”ብሎ ሲያውጅ የሚደወል ደወል ነው፡፡ ንኡሰ ክርስቲያን የሚባሉት ክፉውን ምግባር በጎ ምግባር፣ ክፉን ሃይማኖት በጎ ሃይማኖት መስሏቸው ይዘውት ሲኖሩ በኋላ ግን ቃለ መምህራንን ሰምተው ክፉውን ትተው ወደ በጎው ከተመለሱ በኋላ ነገረ ሃይማኖት እየተማሩ ወደቤተ ክርስቲያን እየሔዱ የትምህርትና የንባብ ክፍለ ጊዜውን ከተከታተሉ በኋላ ፍሬ ቅዳሴ ላይ ሲደረስ የክርስቲያን ታናናሾች ለዚህ ምሥጢር ያልበቃችሁ ውጡ ሲል ደወል ይደወላል እነርሱም እየወጡ ይሔዳሉ፡፡ ውጡ ሲል የወጡት የኃጥአን ከዚያው ቁመው የቀሩት የጻድቃን ምሳሌ ሲሆን የደወሉ ድምጽ ደግሞ የስብከተ ዮሐንስ፣ የሐዋርያት እና የሰብአ አርድእት ምሳሌ ነው፡፡ ጌታችን ሕገ ወንጌልን ከማስተማሩ በፊት የሰዎችን ልብ ለንስሓ ለማዘጋጅት መንገድ ጠራጊው አዋጅ ነጋሪው መጥምቀ መለኮት ቅዱስ ዮሐንስ የንስሓ ትምህርት አስተምሯል (ሉቃ ፩፥፴፩)

ቅዱሳን ሐዋርያትም ከዓለም ለይቶ የጠራቸው ጌታችን ሲሰቀል አልቅሰዋል የወንጌል ደወል ከተደወለ በኋላ መሥዋዕት ይሠዋል ሥጋ ወደሙ ተፈትቶ ለሚቀበሉ ይቀርባል እንዲሁም ከመጥምቀ መለኮት ቅዱስ ዮሐንስ የንስሓ ትምህርት በኋላ ጌታችን ሦስት ዓመት ከሦስት ወር ካስተማረ በኋላ በመስቀል ተሰቅሎ ለዓለሙ ድኅነት ራሱን አሳልፎ ሰጥቷል፡፡

                         ፬ የእግዚኦታ ደወል

 በፍሬ ቅዳሴ ላይ ገባሬ ሠናይ ሆኖ ቅዳሴ የገባው ካህንና ተጨማሪ ካህናት እና ምእመናን እየተቀባበሉ ፵፩ ጊዜ “እግዚኦ መሐረነ ክርስቶስ” ይባላል በዚህን ጊዜ የሚሰማው የደወል ድምፅ የእመቤታችን እና የወንጌላዊው ዮሐንስ የለቅሶ ድምፅ ምሳሌ ነው። እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያምና ቅዱስ ዮሐንስ ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በዕለተ ዐርብ ሲሰቀል ባዩ ጊዜ  ከእግረ መስቀሉ ሥር ኾነው  አልቅሰዋል (ዮሐ ፲፱፥፳፭)

ዛሬም ምእመናን በቤተ ክርስቲያን ውስጥ ኾነው ‹‹አቤቱ ማረን ይቅርም በለን›› እያሉ ዘወትር ሞተ ወልደ እግዚአብሔርን ግፍዐ ሰማዕታትን የራሳቸውን በደልና ኃጢአት እያሰቡ ዮሐንስን ምሳሌ አድርገው እንዲያዝኑ እንዲያለቅሱ ይህ የደውል ድምፅ በኢትዮጵያ በኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ውስጥ ዘወትር ይሰማል።

                      ፭ የድርገት ደወል

ድርገት ማለት አንድነት ኅብረት ማለት ሲሆን ይኸውም ሀብተ ወልድና ስመ ክርስትናን የታደሉ ምእመናን አንድ ሆነው በአንዲት ቤተ ክርስቲያን የአንዱን የክርስቶስን ቅዱስ ሥጋውንና ክቡር ደሙን የሚቀበሉበት እና  ካህናቱም ሥጋ መለኮትንና ደመ መለኮትን ለማቀበል አንድ ኾነው ‹‹ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ ››እያሉ ከመቅደስ ወደ ቅድስት የሚወጡበት ነውና  ድርገት ተባለ ሲወጡም ደወል ይደወላል፡፡

በዚህን ሰዓት የሚደወለው የደወል ድምጽ የቅዱስ ዮሴፍ እና የቅዱስ ኒቆዲሞስ ለቅሶ ምሳሌ ነው፡፡ እንዲሁም የቅዱሳን ሐዋርያት እና የሰብአ አርድእት ትምህርት ምሳሌ ነው( ሉቃ ፳፫፥፶)

ዮሴፍና ኒቆዲሞስ ጌታን ከቅዱስ መስቀሉ አውርደው እያለቀሱ ‹‹ቅዱስ እግዚአብሔር ቅዱስ ኃያል ቅዱስ ሕያው ዘኢይመውት ዘተወልደ እማርያም እምቅድስት ድንግል ተሣሃለነ እግዚኦ ቅዱስ እግዚአብሔር ቅዱስ ኃያል ቅዱስ ሕያው ዘኢይመውት ዘተጠምቀ በዮርዳኖስ ወተሰቅለ ዲበ ዕፀ መስቀል ተሣሃለነ እግዚኦ ቅዱስ እግዚአብሔር ቅዱስ ኃያል ቅዱስ ሕያው ዘኢይመውት ዘተንሥአ እሙታን አመ ሣልስት  ዕለት ዐርገ በስብሐት ውስተ ሰማያት ወነበረ በየማነ አቡሁ ዳግመ ይመጽእ  በስብሐት ይኰንን ሕያዋነ ወሙታነ ተሣሃለነ እግዚኦ ፣ቅዱስ እግዚአብሔር ፡ቅዱስ ኃያል ፡ቅዱስ ሕያው የማይሞት የማይለወጥ  ከቅድስት ድንግል ማርያም የተወለደ  አቤቱ ይቅር በለን፣፣ቅዱስ እግዚአብሔር ፡ቅዱስ ኃያል ፡ቅዱስ ሕያው የማይሞት የማይለወጥ በዮርዳኖስ የተጠመቀ  በመስቀል የተሰቀለ አቤቱ ይቅር  በለን፣፣ቅዱስ እግዚአብሔር ፡ቅዱስ ኃያል ፡ቅዱስ ሕያው የማይሞት የማይለወጥ በሦስተኛው ቀን ከሙታን ተለይቶ የተነሣ  በክብር፡ በምስጋና ወደ ሰማይ  ወጣ በአባቱም ቀኝ ተቀመጠ  ዳገመኛም በሕያዋንና በሙታን ለመፍረድ  በጌትነት ይመጣል አቤቱ ይቅር በለን ›› እያሉ በአዲስ መቃብር አኑረውታል፡፡ (የኪዳን ጸሎት )

ዛሬም የዮሴፍና የኒቆዲሞስ ምሳሌ የሆኑ ካህናት የቀራንዮ ምሳሌ ከሆነው ከመንበሩ አውርደው አፍዓዊ እድፋቸውን በሳሙና ውሳጣዊ በደላቸውን በንስሓ ወልውለው ራሳቸውን አዲስ ባደረጉ በምእመናን ልቡና ውስጥ ይቀብሩታል፡፡ የምእመናን ልቡናም ያንጊዜ መቃብረ ክርስቶስ ይሆናል፡፡ ለዚህ ነው ኦርቶዶክሳውያን ሥጋውን እንደበሉና ደሙን እንደጠጡ አፋቸውን የሚሸፍኑት ፡፡

የመሸፈናቸው ምሥጢርም አንደኛ ዮሴፍና ኒቆዲሞስ ጌታን በአዲስ መቃብር ከቀበሩት በኋላ መቃብሩን በድንጋይ የመግጠማቸው ምሳሌ ሁለተኛ ለእኛ ስትል የተቀበልኸው መከራ ከመናገር በላይ ነው ሲሉ፤ ሦስተኛ ክርስቶስ በውስጤ አለ ሲሉ፣ አራተኛ ከአሁን በኋላ ለኃጢአት የተዘጋው በር ነኝ ሲሉ! ስለሆነም ምእመናን የጌታን መከራውን ሥቃዩን ግርፋቱን ሞቱን ትንሣኤውን እያሰቡ በፍርሃት እና በመንቀጥቀጥ ወደ ቅዱስ ሥጋውና ክቡር ደሙ ይቀርቡ ዘንድ ድርገት ሲወርድ ሁል ጊዜ ደወል ይደወላል፡፡

በመሆኑም በደወሉ ድምጽ የተኛን ተቀስቅሰን የዛልን በርትተን የተለያየን በዓላማ አንድ ሆነን የመንግሥቱ ወራሾች እንሆን ዘንድ አምላከ ቅዱሳን ይርዳን !

 

 

መ/ር በትረ ማርያም  አበባው

 

የሰው ልጅ ነጻ ፈቃዱን ተጠቅሞ አትብላ የተባለውን ዕፀ በለስን በልቶ  በራሱ ላይ ሞትን ዐወጀ ከእግዚአብሔር ተለየ (ዘፍ. ፪፣፲፯) ቸርነት የባሕርየ  የሆነ እግዚአብሔር ግን ሰውን ሞቶ እንዲቀር አላደረገውም። በከልጅ ልጁ ተወልዶ እንደሚያድነው ቃል ኪዳን ሰጠው። እግዚአብሔር ይህንን ቃል ኪዳን በየዘመኑ ለተነሡ ሰዎች በተለያዩ ነቢያት አስነገረ።

       “ ከአምስት ቀን ተኩል በኋላ እምርላሃለሁ፣ይቅርታም አድርግልሃለሁ “(ቀሌም.፫፥፲፱፣ኢሳ.: ኢሳ.፱፣፮) እንዲል  ጊዜው  በደረሰ ጊዜም ከሦስቱ አካላት እግዚአብሔር አንዱ ወልድ ከድንግል ማርያም ተወለደ። “ነገር ግን ቀጠሮው በደረሰ ጊዜ እግዚአብሔር ልጁን ላከ ከሴትም ተወለደ” እንዲል (ማቴ. ፩፣፳፩-፳፫፣ሉቃ. ፪፣፮-፯፣ዮሐ. ፩፣፲፬ ፣ገላ. ፬፣፮)

  ጌታችን ሁለቱ ልደታት

ጌታችን ኢየሱስ  ክርስቶስ ሁለት ልደታት አሉት።እኒህም ቀዳማዊ ልደትና ደኃራዊ ልደት ይባላሉ።

                         ቀዳማዊ ልደት

አብ ወልድን በዘመን ሳይበልጠው የወልድ ቃልነት የመንፈስ ቅዱስ እስትንፋስነት ሳይለየው ወልድን ወለደው መንፈስ ቅዱስን አሠረፀው እንላለን። ይህም ከኅሊና በላይ የሆነ በሰውና በመላእክት አእምሮ ሊመረመር የማይችል  ነው። “ከአጥቢያ ኮከብ አስቀድሞ ከሆድ ወለድኩህ” (መዝ. ፻፱፣፫)  እንዲል። ስለዚህም የአብ  ግብሩ ወላዲ ይባላል። የወልድ ግብሩም  ደግሞ ተወላዲ ይባላል። በቀዳማዊ ልደቱ እናት የለውም። ቅዱስ ያሬድ በአንቀጸ ብርሃን ድርሰቱ “ከመዝ ነአምን ዘአልቦቱ እም በሰማያት” ብሎ የገለጸው ይህንን ነው። በዚህኛው ልደት ተመትሮ የለበትም። ይህም ማለት አብ ወልድን ሲወልደው ወልድ ከአብ አልተለየም።  ዘኢየኀልቅ ልደቱ ያሰኘው ይህ ነው። ወልድ ወልድ ሲባል ይኖራልና።

                            ደኃራዊ ልደት

    ደኃራዊነቱ ለቀዳማዊው ልደት ነው። በኋለኛው ዘመን አዳምን ለማዳን ያለ አባት ከድንግል ማርያም የተወለደው ልደት ነው። ይህ ልደት ያለ ወንድ ዘር፣ያለ ሩካቤ ከድንግል ማርያም የተወለደው ልደት ነው። በክርስቶስ ልደት የሰው ልጆች ተስፋ ተፈጸመ። ስለዚህም እረኞች ከመላእክት ጋር የደስታ ምስጋናን አመሰገኑ። “ድንገትም ከዚያ መልአክ ጋር ብዙ የሰማይ ሠራዊት እግዚአብሔርን እያመሰገኑ መጡ። ክብር ለእግዚአብሔር በሰማያት ሰላምም በምድር። ለሰው ልጅም በጎ ፈቃድ ሆነ”  (ሉቃ. ፪፣፲፫-፲፬ )  እንዲል ለምድር ሰላም ተሰበከላት። ሰላሟ ክርስቶስ መጣ። እሾህ አሜኬላ ይብቀልብህ ፍትወታት እኩያት ይሰልጥኑብህ የተባለ ሰው በክርስቶስ ልደት ግን “በጎ ፈቃድ ሆነለት” ። ድንግል ፈጣሪዋን በሥጋ ወለደችው። (ሃይ. አበ. ፵፯፣፪-፬)

                        እንዴት ሰው  ሆነ

       እግዚአብሔር  ወልድ ሰው ሲሆን እግዚአብሔርነቱን ሳይለቅ ያለ መለወጥ ነው። እግዚአብሔር የሚለዋወጥ አምላክ አይደለምና። ሰውም አምላክ ሲሆን ሰውነቱን ለውጦ አይደለም። ሰው አምላክ ሆነ እያልን ስንናገር ስለክርስቶስ ሰውነት እየተናገርን መሆኑን ማስተዋል ይገባል። አምላክ ሰው ሆነ ስንልም በተለየ አካሉ ስለ አካላዊ ቃል  ወልድ  እየተናገርን መሆኑን መረዳት ይገባል።

አብ እና መንፈስቅዱስ ሰው አልሆኑምና። ከዊነ ልብ እና ከዊነ እስትንፋስ ሰው አልሆኑምና። ቃል ሥጋ ሲሆን ሥጋም ቃልን ሆነ። የቃል ገንዘብ የሆነው ሁሉ ለሥጋ ሆነ። የሥጋ ገንዘብ የሆነው ሁሉ የቃል ሆነ። ቅዱስ ቄርሎስ እንደተናገረው። “እንቲኣሁ ለቃል ኮነ ለሥጋ ወእንቲኣሁ ለሥጋ ኮነ ለቃል”። የኢየሱስ ክርስቶስን ልዕልናውን በትሕትናው አወቅን። ስለዚህ ያለ መለወጥ፣ ያለ መቀላቀል፣ ያለ መለየት በተዋሕዶ በተዐቅቦ ሰው ሆነ።

ወስብሐት ለእግዚአብሔር