Archive for category: Uncategorized

የሁሉ ፈጣሪ የዓለም ገዢ አምላካችን እግዚአብሔር ለስሙ ክብር ይግባውና በሐምሌ ፯ ቀን ወደ ጻድቁ አብርሃም ቤት በመግባት በአንድነትና በሦስትነት ክብሩ ተገለጠለት፡፡ በዚህች በከበረችም ቀን አብርሃም በደጃፉ ሆኖ ዓይኖቹን አንሥቶ ሲመለከት ሦስት አረጋውያንን አየ፤ ሮጦ ሄዶም ተቀበላቸው፡፡ ^‹‹ውኃ እናምጣላችሁ፤ እግራችሁን እንጠባችሁ፡፡ ከዛፉም ሥር ዕረፉ፤ እንጀራም እናምጣላችሁና ብሉ፤ ከዚያም በባሪያችሁ ዘንድ ከአረፋችሁ በኋላ፥ ወደ አሰባችሁት ትሄዳላችሁ^›› አላቸው፡፡

^‹‹እንደምታየን ሽማግሌዎች ነን፤ የመጣነው ደግሞ ከሩቅ ነው፡፡ ስለዚህ አዝለህ ወደ ድንኳንህ አስገባን^›› አሉት፡፡ አንደኛውን አዝሎ ወደ ድንኳን ሲያስገባ ሁለቱ በግብር አምላካዊ ገብተው ተገኙ፡፡ አብርሃምም ነገሩ እየረቀቀበት ሲሄድ በጓዳ ለነበረችው ለሚስቱ ሣራ ^‹‹ሦስት መስፈሪያ የተሰለቀ ዱቄት ፈጥነሽ ለውሺ፤ እንጎቻም አድርጊ^›› አላት፡፡

ሚስቱ ሣራም እንዳዘዛት አድርጋ ጋግራ አቀረበች፤ እርሱም ቤት ለነበረ አንድ ብላቴና ወይፈኑን አርዶ አወራርዶ እንዲያመጣለት ካዘዘው በኋላ ከወተትና ማር ጋር አብሮ አቀረበላቸው፡፡ እነርሱም አብርሃምን ደስ ለማሰኘት በሉ፤ መብላታቸውም እሳት ቅቤ በላ እንደ ማለት ነው፤ በግብር አምላካዊ ነውና አይመረመረም፡፡ ከዚያም የታረደውና የተወራረደው ወይፈንም ተነሥቶ በድንኳኑ ደጃፍ ^‹‹ስብሐት ለአብ፣ ስብሐት ለወልድ፣ ስብሐት ለመንፈስ ቅዱስ^›› ብሎ ሥላሴን አመሰገነ፡፡

አብርሃም ደነገጠ፡፡ ^‹‹እንግዳ ከመጣልህ በትሑት ሰብእና በቅን ልቡና ሆነህ ተቀበል፤ እንግዳ ካልመጣ ጾምህን አትደር፤^›› አሉት፤ ከዚያም ስለ ይስሐቅ  አበሠሩት፡፡ (ዘፍ. ፲፰፥፩-፰፣አንድምታ ትርጓሜ ምዕራፍ ፲፰)

ጻድቁ አባታችን አብርሃም አምላኩን ለማወቅ ሽቶ በእምነትና በሃይማኖት ጽናት ሥላሴን በአንድነትና በሦስትነት ለማየት በቅቷል፡፡ በእርሱም የጽድቅ ሥራ ለብዙዎች ድኅነት ከመሆን አልፎ ቤተ ክርስቲያናችን ^‹‹የአብርሃሙ ሥላሴ^›› በማለት አብርሃምን ታመሰግነዋለች፡፡ ቅድስት ሥላሴ የሁሉ ፈጣሪ በመሆናቸው ክርስቲያን የሆነ ሁሉም የሥላሴን አንድነትና ሦስትነት ሊያውቅ ይገባል፡፡

በ ^‹‹ምሥጢረ ሥላሴ^›› ትምህርት እንደምንረዳው ቅድስት ሥላሴ አንድም ሦስትም ናቸው፡፡  ^‹‹ሥላሴ^›› የሚለው ቃል ^‹‹ሠለሰ፤ ሦስት አደረገ^›› ከሚለው የግእዝ ግሥ የተገኘ ሲሆን ትርጉሙ ሦስትነት ማለት ነው፡፡  (መጽሐፍ ሰዋስው ወግስ ወመዝገበ ቃላት ገጽ ፮፻፷፱)

ቅድስት ሥላሴ ስንልም አብ፣ ወልድ፣ መንፈስ ቅዱስ ማለታችን ነው፡፡  ^‹‹ቅድስት^›› ተብሎ ደግሞ በሴት አንቀጽ /ቅድስት ሥላሴ/  ይጠራል፤ ^‹‹ቅድስት^›› እና ^‹‹ልዩ ሦስት^›› የሚባልበትም ሃይማኖታዊ ምሥጢር፡-

፩.    ቅድስት

ሥላሴ ^‹‹ቅድስት^›› ተብለው በሴት አንቀጽ መጠራታቸው ሴት /እናት/ ልጅዋን መውለዷን እንደማትጠረጥረው ሁሉ ሥላሴም ይህን ዓለም መፍጠራቸውን ስለማይጠረጥሩ ነው፡፡ ሁሉም ከእነርሱ፣ ለእነርሱ፣ በእነርሱ ሆኗልና፡፡ ሴት ወይም እናት ልጅዋ ቢታመምባት እንዲሞትባት አትሻም፤ ሥላሴም ከፍጥረታቸው አንዱ እንኳን በጠላት ዲያብሎስ እንዲገዛባቸው አይፈቅዱም፡፡ ሴት ፈጭታ ጋግራ ቤተሰቦቿን እንደምትመግበው ሥላሴም በዝናም አብቅለው በፀሐይ አብስለው ፍጥረቱን ሁሉ ስለሚመግቡ ^‹‹ቅድስት ሥላሴ^›› እያልን እንጠራቸዋለን፡፡

፪. ልዩ ሦስትነት

በትምህርተ ሃይማኖት ሥላሴ በቅድምና፣ በፈጣሪነት፣ በሥልጣን፣ በመመስገን፣ በክብር፣ በፈቃድ አንድ /እግዚአብሔር/ ሲሆኑ በስም፣ በአካል፣ በግብር ሦስት መሆናቸውን ይገልጻል፡፡

ሀ.    በስም

የቅድስት ሥላሴ የስም ሦስነትነት አብ፣ ወልድ፣ መንፈስ ቅዱስ ተብለው መጠራታቸው ነው፡፡  አብ በራሱ ስም አብ ይባላል እንጂ ወልድ፣ መንፈስ ቅዱስ አይባልም፡፡ ወልድም ወልድ ይባላል እንጂ አብ ወይንም መንፈስ ቅዱስ አይባልም፡፡ መንፈስ ቅዱስም መንፈስ ቅዱስ ቢባል እንጂ አብ ወይም ወልድ አይባልም፤ ስማቸው ፈጽሞ የማይፋለስ ነውና፡፡

ከቅዱስ ጴጥሮስ ቀጥሎ በሦስተኛነት በአንጾኪያ ተሹሞ የነበረው ቅዱስ አግናጥዮስ ^‹‹አብሂ ውእቱ አብ ወኢኮነ ወልደ ወኢ መንፈሰ ቅዱሰ፣ ወልድሂ  ውእቱ ወልድ ወኢኮነ አበ ወኢ መንፈሰ ቅዱሰ፣ ወመንፈስ ቅዱስሂ መንፈስ ቅዱስ ውእቱ ኢኮነ አበ ወኢ ወልደ፣ ኢይፈልስ  አብ ለከዊነ ወልድ ወመንፈስ ቅዱስ፣ ወኢ ወልድ ለከዊነ አብ ወወልድ፤ ወኢ መንፈስ ቅዱስ ለከዊነ አብ ወወልድ፤ አብም አብ ነው እንጂ ወልድን መንፈስ ቅዱስን አይደለም፤ ወልድም ወልድ ነው እንጂ አብን መንፈስ ቅዱስንም አይደለም፡፡ መንፈስ ቅዱስም መንፈስ ቅዱስ ነው እንጂ አብን ወልድን አይደለም፤ አብ ወልድን መንፈስ ቅዱስን ወደመሆን አይለወጥም፤ ወልድም አብን መንፈስ ቅዱስን ወደመሆን አይለወጥም፤ መንፈስ ቅዱስም አብን ወልድን ወደመሆን አይለወጥም^››  ብሏል፡፡ (ሃይ. አበው ዘቅዱስ አግናጥዮስ ምዕ. ፲፩. ገጽ. ፴፯)

የቅድስት ሥላሴ ስማቸው ከአካላቸው፣ አካላቸው ከስማቸው ሳይቀድም ቅድመ ዓለም የነበረ ስም ነው እንጂ ድኅረ ዘመን የተገኘ አይደለም፡፡ ቅድምናቸው ዘመኑን ቢወስነው እንጂ ዘመኑ ቅድምናቸውን አይወስነውምና፡፡ (መንገደ ሰማይ-በብፁዕ አቡነ መቃርዮስ ገጽ. ፴፪)

ስለዚህም ሊቁ ቅዱስ ጎርጎርዮስ ገባሬ መንክራት ^‹‹ወናሁ ንቤ ካዕበ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ ወአኮ እሉ አስማት ዘቦኡ ላዕሌሆሙ ድኅረ አላ እሙንቱ እስመ አካላት፡፡ ወብሂለ ሰብእሂ አኮ ውእቱ ስም ዳዕሙ ፍጥረት ውእቱ… ወአካሎሙኒ ለሥሉስ ቅዱስ ወአስማቲሆሙ አልቦ ውስቴቶሙ ዘይዴኀር አላ እሉ እሙንቱ ብሉያነ መዋዕል እምቀዲሙ ዘእንበለ ጥንት ወዘመን፤ አሁን ደግሞ አብ ወልድ መንፈስ ቅዱስ እንላለን ግን አካላት ተቀድመው ተገኝተው እሊህ ስሞች ኋላ የተጠሩባቸው አይደለም፤ ሰው ማለት ኋላ የወጣ ስም አይደለም፡፡ ባሕርዩ ነው እንጂ የሥላሴ አካላቸውም ቀድሞ ስማቸው ከአካላቸው በኋላ የተገኘ አይደለም፡፡ ጥንት ሳይኖራቸው ዘመን ሳይቀድማቸው የነበሩ ናቸው እንጂ^›› ብሎ ተናግሯል፡፡ (ሃይ-አበው ዘቅዱስ ጎርጎርዮስ ገባሬ መንክራት ፲፫፥፬-፰ ገጽ ፵)

ለ.    በአካል

የቅድስት ሥላሴ የአካል ሦስትነታቸው ደግሞ አብ ፍጹም አካል፣ ፍጹም ገጽ፣ ፍጹም መልክእ አለው፡፡ ወልድም ፍጹም አካል፣ ፍጹም ገጽ፣ ፍጹም መልክእ አለው፡፡ መንፈስ ቅዱስም ፍጹም አካል፣ ፍጹም ገጽ፣ ፍጹም መልክእ አለው፡፡ ሊቁ አቡሊዲስ ስለ ሥላሴ የአካል ሦስትነት ሲገልጽ ^‹‹ነአምን በአብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ ከመ ሠለስቱ ገጻት ፍጹማነ መልክእ ወአካል እሙንቱ እንዘ አሐዱ መለኮቶሙ ዘበአማን፤ ባሕርያቸው በእውነት አንድ ሲሆን በመልክ፣ በአካል ፍጹማን እንደሆኑ ሦስት ገጻት እንደሆኑ በአብ በወልድ በመንፈስ ቅዱስ እናምናለን^›› ብሏል፡፡ (ሃይ. አበ. ዘአቡሊዲስ ምዕ. ፴፱፥፫ ገጽ ፻፴፯)

ሐ.    በግብር

የቅድስት ሥላሴ የግብር ሦስትነታቸው ሲተረጎም የአብ ግብሩ መውለድ ማሥረፅ ነው፤ ወልድን ወልዷል፣ መንፈስ ቅዱስንም አሥርፇልና፡፡ የወልድ ግብሩ መወለድ ነው፤ ከአብ ተወልዷልና፡፡ የመንፈስ ቅዱስ ግብሩ መሥረፅ ነው፤ ከአብ ሠርፇልና፡፡

አብ ወልድን ቢወልድ፣ መንፈስ ቅዱስንም ቢያሠርፅ እንጂ አይወለድም፣ አይሠርፅም፡፡ ወልድ ቢወለድ እንጂ አይወልድም፤ አይሠርፅም፤ አያሠርፅም፡፡ መንፈስ ቅዱስ ቢሠርፅ እንጂ አይወለድም፤ አያሠርፅም፤ በመሆኑም ቅድስት ሥላሴ በዚህ ግብራቸው አብ ወላዲ፣ ወልድ ተወላዲ፣ መንፈስ ቅዱስ ሠራፂ ተብለው ይጠራሉ፡፡

በእርግጥ ምሥጢረ ሥላሴን በሚገባ መርምሮ መረዳት ለማንም ቢሆን አይቻለውም፡፡ እርሱ ባወቀ ግን ምሥጢረ ሥላሴ በምሥጢረ ጥምቀት ተገልጧል፡፡  እንግዲህ እምነታችንን በቅድስት ሥላሴ ላይ በማድረግ በቀናች ሃይማኖት ልንጸና ይገባል፡፡

ምንጭ፡– ኦሪት ዘፍጥረት አንድምታ ትርጓሜ፣ መጽሐፍ ስዋሰው ወግስ ወመዝገበ ቃላት በአለቃ ኪዳነ ወልድ፣ ሃይማኖተ አበው (ዘቅዱስ አግናጥዮስ፣ ዘቅዱስ ጎርጎርዮስ ገባሬ

መንክራት፣ዘአቡሊደስ) እና መንገደ ሰማይ–በብፁዕ አቡነ መቃርዮስ

ወስብሐት ለእግዚአብሔር!

ስለ ማኅበረ ቅዱሳን አመሠራረት ስናነሣ ዘመኑ የኮምዩኒዝም ርዕዮተ ዓለምና አስተሳሰብ የሰፈነበት፤ ስመ እግዚአብሔርን መጥራት አስቸጋሪ የሆነበትና ወደ ቤተ እግዚአብሔር መሔድ እንደ ኋላ ቀርነት የሚቆጠርበት ዘመን ነበር ፲፱፻፸፯ ዓ.ም፡፡ በተለይም በየከፍተኛ ትምህርት ተቋማቱ በሚገኙ ተማሪዎች ዘንድ ቃለ እግዚአብሔርን በግልጽ መነጋገርም ሆነ መስማት የማይታሰብበት ወቅት ነበር፡፡ ቀደም ባሉት ጊዜያት በተለይም በንጉሠ ነገሥት ዐፄ ኃይለሥላሴ ዘመነ መንግሥት በዩኒቨርሲቲና ኮሌጆች እንዲያስተምሩ ከምዕራባውያኑ ሀገሮች መጥተው የነበሩ ሚሲዮናውያን የኑፋቄ ትምህርታቸውን ያሠራጩ የነበረውም በእነዚሁ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ነበር፡፡ በዚህም መሠረት ያ ዘመን ትውልዱ በየአቅጣጫው በሚሲዮናውያኑ የኑፋቄ ትምህርት እንዲሁም በኮምዩኒዝም ርዕዮተ ዓለምና አስተሳሰብ እየተነጠቀ ከኦርቶዶከሳዊት ተዋሕዶ እምነት የኮበለለበት ዘመን ነበር፡፡ (ለዝርዝሩ ሊንኩን ይጫኑ)፡፡ brocher pdf final 

መ/ር ሕሊና በለጠ
ክፍል ሁለት
የሞቱና የትንሣኤው ፍሬ ነገሮች
ጌታችን በመስቀል ላይ ሲሞት ድኅነታችን ተከናወነ፣ ሞትን ድል አድርጎ ሲነሣ ደግሞ ትንሣኤያችን እውን ሆኖ ተገለጠ፡፡ ለቤተ ክርስቲያን የማይቋረጥ አገልግሎት መሠረት የሆነ ድል፣ የምድርም የደስታዋ ምንጭ ሆነ፡፡ “ወምድርኒ ትገብር ፋሲካ ተሐፂባ በደመ ክርስቶስ፤ በክርስቶስ ደም ታጥባ ምድርም ደስታን ታደርጋለች” በማለት ሊቁ ቅዱስ ያሬድ እንደገለጸልን እኛም ደስታችንን ለመግለጽ እናመሰግናለን፡፡
ከነገረ ድኅነት አንጻር የክርስቶስ ሞትና ትንሣኤ ያመጣውን ውጤት በሦስት ከፍለን እንመልከት፡
ሀ. በሲኦልና በሞት ላይ የተገኘ ድል
የሰው ልጅ ገነትን ካጣ በኋላ ኑሮው በሁለት የተከፈለ ነበር፡፡ የምድር ሕይወቱ እና ከሞት በኋላ የሚኖረው ሕይወቱ፡፡
የምድር ሕይወቱ ነፍሱ ከሥጋው ስትለይና የሥጋ ሞትን ሲሞት ያበቃል፡፡ ከዚያም ገነት የተዘጋች ናትና ነፍሱ ወደ ሲኦል ትሔዳለች፡፡ ሲኦል ደግሞ በጽልመትና በስቃይ የተሞላ፣ እንዲሁም የጨለማው ገዢ ዲያቢሎስ የሠለጠነበት ሥፍራ ነው፡፡ መዝሙረኛው ቅዱስ ዳዊት “በሞት የሚያስብህ የለምና፥ በሲኦልም የሚያመሰግንህ ማን ነው?” (መዝ.፮፥፭) ሁሉም የጌታችንን መምጣት፣ መሞትና መነሣትን በታላቅ ተስፋ የሚጠብቅ ነበር፡፡ ቅዱስ ጳውሎስም ይህንን ሲገልጽ “እነዚህም ሁሉ በእምነታቸው ተመስክሮላቸው ሳሉ የተሰጠውን የተስፋ ቃል አላገኙም፥ ያለ እኛ ፍጹማን እንዳይሆኑ እግዚአብሔር ስለ እኛ አንዳች የሚበልጥ ነገርን አስቀድሞ በይኗልና” ብሏል፡፡ (ዕብ.፲፩፥፴፱-፵)፡፡
ጌታችን፣ መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በመስቀል ላይ ለእኛ ሲል ከሞተ በኋላ በአካለ ሥጋ ወደ መቃብር ሲወርድ፣ በአካለ ነፍስ ደግሞ ወደ ሲኦል ወርዶ ነበር፡፡ ቅዱስ አትናቴዎስ ሐዋርያዊ ይህንን ምሥጢር እንዲህ ይዘክረዋል፡- “ነፍሱን ከሥጋው በለየ ጊዜ፡ ያን ጊዜ በሲኦል ፈጥኖ ብርሃን ታየ፡፡ ጌታችን በአካለ ነፍስ ወደ ሲኦል ሔደ፡፡ ሲኦል ተነዋወጠች፤ መሠረቶቿም እፈርስ እፈርስ አሉ፤ ምድርን ያለ ጊዜዋ እንዳታልፍ አጸናት፤ ደሙን በምድር ላይ አፈሰሰ፡፡ ከኅልፈት ጠበቃት፤ በርሷ ያለውንም ሁሉ ጠበቀ፡፡ ስለ ፍጥረት ሁሉ ሥጋውን በመስቀል እንደተሰቀለ ተወው፡፡ ነፍሱ ግን ወደ ሲኦል ወረደች፤ ከዚያ ተግዘው የነበሩ ነፍሳትን አዳነች፤ ሲኦልንም በዘበዘች፤ ፍጥረትንም ሁሉ ገንዘብ አደረገች፡፡ ሥጋውም በመቃብር ያሉ ሙታንን አስነሣ፤ ነፍሱም በሲኦል ተግዘው የነበሩ ነፍሳትን ፈታች፡፡” እያለ በዕለተ ዐርብ ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ አዳምና ልጆቹን ለማዳን በመስቀል ላይ የከፈለውን ዋጋ ያሳየናል፡፡
ለዘመናት በሞት ጥላ ውስጥ ሆነው በተስፋ ሲጠብቁት ለነበሩት ነፍሳት ሁሉ በሲኦል ውስጥ ድኅነትንና ሰላምን ሰበከላቸው፡፡ ቅዱስ ጴጥሮስ ይህን ሲነግረን “ክርስቶስ ደግሞ ወደ እግዚአብሔር እንዲያቀርበን እርሱ ጻድቅ ሆኖ ስለ ዓመፀኞች አንድ ጊዜ በኃጢአት ምክንያት ሞቶአልና፤ በሥጋ ሞተ፣ በመንፈስ ግን ሕያው ሆነ፥ በእርሱም ደግሞ ሄዶ በወኅኒ ለነበሩ ነፍሳት ሰበከላቸው” (፩ጴጥ.፫፥፲፰-፲፱) አለ፡፡ ቅዱስ ጳውሎስም ስለዚሁ ጉዳይ ሲናገር “ምርኮን ማርከህ ወደ ሰማይ ወጣህ፤ ጸጋህንም ለሰው ልጅ ሰጠህ” ይላልና ከምድር በታች (ሲኦል) ካልወረደ መውጣቱ ምንድን ነው? የወረደው እርሱ ነው፤ ሁሉንም ይመላ ዘንድ ከሰማያት ሁሉ በላይ የወጣው ደግሞ እርሱ ነው” ሲል ገልጾታል፡፡ (ኤፌ.፬፥፰-፲)፡፡
ቅዱስ ኤጲፋንዮስ ዘቆጵሮስ የዘመነ ብሉይ ሰዎችን ጩኸት እግዚአብሔርም እንደሰማቸውና፣ መለኮት ከሥጋ ጋር በመቃብር ከነፍስም ጋር በሲኦል በተዋሕዶ እንደ ነበር ሲያስረዳ “ነቢይ ዳዊትም ነፍሴን በሲኦል አትተዋትም፤ የባሕርይ ልጅህንም ሙስና መቃብርን ያይ ዘንድ አሳልፈህ አትሰጠውም አለ፡፡ ይህም ጌታ በተዋሐደው አካል ያለውን የነፍስና የሥጋ ተዋሕዶ ያስረዳል፤ የቀና ልቡና ዕውቀት በእርሱ ጸንቶ ይኖር ዘንድ፡፡ ዳዊት እንደተናገረው እውነት ሆነ፤ ነፍስ መለኮትን ተዋሕዳ ወደ ሲዖል ወርዳለችና፤ ሥጋም ሦስት መዓልት ሦስት ሌሊት በመቃብር ሳለ መለኮት ከሥጋ አልተለየም” ብሏል፡፡
ይህ ሁሉ የሚያስረዳው በማኅፀነ ማርያም መለኮት ከትስብእት፣ ትስብእት ከመለኮት ጋር ከተዋሐደ በኋላ ምንም ዓይነት መለያየት ሳይኖር መለኮት በሥጋ እየተሰደደ፣ እየደከመ፣ እየተራበ፣ እየተጠማ፣ እየታመመ፣ እንዲሁም በመስቀል ተሰቅሎ በሞቱ ዓለምን ያዳነ መሆኑን ነው፡፡ ከላይ የሆኑት ሁሉ መለኮት በሥጋ ብለን የምንገልጸው ሲሆን እንዲሁ ሥጋም በመለኮት ሕሙማንን እየፈወሰ፣ ዕውራንን እያበራ፣ የተራበ እያበላ፣ ሙት እያነሣ፣ የተፈጸመ የነገረ ድኅነት ጉዳይ እንደሆነ ነው፡፡
ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅም በትንሣኤ በዓል ድርሳኑ “ሲኦል ወደዚያ በወረደው በክርስቶስ ምርኮ ሥር ሆነ፤ ተበረበረ” ሲል ገልጾታል፡፡
ሲኦልን መበዝበዙን ቅዱስ ቄርሎስ ዓምደ ሃይማኖት “ታመመ፤ ሞትን ከተቀበለበት ከሥጋ ጋር ተዋሕዶ በመስቀል ላይ በፈቃዱ ለሥጋውያን ሞተ፤ ባሕርየ መለኮት ሥጋን ተዋሕዶ በማኅፀን ካደረ ጀምሮ ሥጋ ገንዘቡ እንደ መሆኑ በሥጋ ይኸንን ሥርዓት ፈጸመ፡፡ ለማይመረመር ለመለኮቱ ባሕርይ እንደሚገባ ደግሞ እርሱ ኅብስት አበርክቶ ሁሉን ያጠግባል፤ አይራብም፤ አይጠማም፤ አይደክምም፤ አያንቀላፋም፤ አይታመምም፤ አይሞትም፤ ሕይወትን ለሁሉ ይሰጣል፡፡ ዳግመኛ በዚያ በሲኦል ተገዝተው ያሉ ነፍሳትን ያድን ዘንድ በአካለ ነፍስ ወደ ሲኦል ወረደ፤ በመለኮቱም ሲኦልን በዘበዘ” ብሎ አስተምሯል፡፡
አስቀድመን በሰፊው እንዳየነው ከክርስቶስ ትንሣኤ በኋላ ሞት አስፈሪነቱ ጠፋ፡፡ ሞት ከምድራዊው ሕይወት የሚያርፉበት ዕረፍት፣ ወደ ሰማያዊው ሕይወት መሸጋገሪያ ሆነ፡፡ በክርስቶስ ትንሣኤ ባገኘነው ክብር በትንሣኤ ዘጉባኤ እስክንነሣ ድረስ ብቻ ነፍስ ከሥጋ የሚለያዩበት ሆነ፡፡ “አሁንም ክርስቶስ ከሞቱ ሰዎች አስቀድሞ ተነስቷል።” እንዲል ሐዋርያው (፩ቆሮ.፲፭፥፳)፡፡ ቅዱስ ጳውሎስ ይበልጥ ሲያብራራውም “ሁሉ በአዳም እንደሚሞቱ እንዲሁ ሁሉ በክርስቶስ ደግሞ ሕያዋን ይሆናሉና። ነገር ግን እያንዳንዱ በራሱ ተራ ይሆናል፤ ክርስቶስ እንደ በኩራት ነው፥ በኋላም በመምጣቱ ለክርስቶስ የሆኑት ናቸው ብሏል፡፡ (፩ቆሮ.፲፭፥፳፪-፳፫)፡፡ በመቀጠልም የሞትን በክርስቶስ ሞት ፍጹም መሻርና መደምሰስ ሲገልጽልን “የኋለኛው ጠላት ይሻራል፣ ይኸውም ሞት ነው” ሲል አስተምሯል፡፡ (፩ቆሮ. ፲፭፥፳፮)፡፡ በዚህም ሃይማኖቱን አጽንቶ፣ ምግባሩን አቅንቶ በክርስቶስ የባሕርይ አምላክነት አምኖ የሚኖር ሰው ሁሉ ይህን ሞት የሚናፍቀው እንጂ የሚፈራውና የሚጠላው አይደለም፡፡
ለ. የቅዱሳን በገነት መክበር፣ የድል አድራጊዋ ቤተ ክርስቲያን ወይም የክርስቶስ መንግሥት መገለጥ
ጌታችን ከማረጉ በፊት ለሐዋርያት “በአባቴ ቤት ብዙ ማደሪያና ማረፊያ አለ፤ እንዲህስ ባይሆን ኖሮ ቦታ ላዘጋጅላችሁ እሄዳለሁ እላችሁ ነበር፤ ከሄድሁና ቦታ ከአዘጋጀሁላችሁም ዳግመኛ እመጣለሁ፤ እናንተም እኔ ባለሁበት ትኖሩ ዘንድ ወደ እኔ እወስዳችኋለሁ” (ዮሐ.፲፬፥፪-፫) ብሏቸው ነበር፡፡ በጸለየ ጊዜም “አባት ሆይ፥ ዓለም ሳይፈጠር ስለ ወደድኸኝ የሰጠኸኝን ክብሬን እንዲያዩ እኔ ባለሁበት የሰጠኸኝ እነርሱ ደግሞ ከእኔ ጋር ይሆኑ ዘንድ እወዳለሁ” ማለቱም ከዚሁ ጋር የተያያዘ ነው፡፡ (ዮሐ.፲፯፥፳፬)፡፡ በእርግጥ ሐዋርያቱም “ልሄድ ከክርስቶስም ጋር ልኖር እናፍቃለሁ፥ ከሁሉ ይልቅ እጅግ የሚሻል ነውና” (ፊል.፩፥፳፫) ብሎ ቅዱስ ጳውሎስ እንደመሰከረው ከምድር ሕይወት ተለይተው ከእርሱ ጋር ለመሆን ይናፍቁ ነበር:: “በሰማይ ያለ በእጅ ያልተሠራ የዘለዓለም ቤት የሚሆን ከእግዚአብሔር የተሠራ ሕንጻ” እንዳላቸው ያውቃሉና፡፡ (፪ቆሮ. ፭፥፩)፡፡ እንዳለው ውጣ ውረድ፣ ድካም፣ ረኀብ፣ ጥም፣ ኃጢአት፣ ወዘተ ከአለበት ዓለም ይህ ሁሉ ችግር በሌለባት ዓለመ ነፍስ በሆነችው በገነት መኖር የተቻለው በክርስቶስ ሞትና ትንሣኤ ነው፡፡
በገነት ያለውን የቅዱሳን ሕይወት እንዴት እንደ ሆነ ቅዱስ ዮሐንስ በራእዩ ገልጾታል፡፡ “በዙፋኑ ዙሪያም ሃያ አራት ዙፋኖች ነበሩ፥ በዙፋኖቹም ላይ ነጭ ልብስ ለብሰው በራሳቸውም የወርቅ አክሊል ደፍተው ሃያ አራት ሽማግሌዎች ተቀምጠው ነበር” (ራእ.፬፥፬)፡፡ “… ስለ እግዚአብሔር ቃልና ስለ ጠበቁት ምስክር የታረዱትን የሰዎች ነፍሳት ከመሠዊያ በታች” አየ፡፡ (ራእ.፮፥፱)፡፡ ከዚህ በኋላ በራእዩ ምን እንዳየ ሲነግረንም “…አንድ እንኳ ሊቆጥራቸው የማይችል ከሕዝብና ከነገድ ከወገንም ከቋንቋም ሁሉ እጅግ ብዙ ሰዎች ነበሩ፤ ነጭ ልብስም ለብሰው የዘንባባንም ዝንጣፊዎች በእጆቻቸው ይዘው በዙፋኑና በበጉ ፊት ቆሙ፤ በታላቅም ድምፅ እየጮሁ- በዙፋኑ ላይ ለተቀመጠው ለአምላካችንና ለበጉ ማዳን ነው አሉ” ሲል ጽፎልናል፡፡ ከክርስቶስ ሞትና ትንሣኤ በፊት ይህ ሁሉ አልነበረም፡፡ በእንዲህ ያለ ሕይወት መኖር የተቻለው ደግሞ በክርስቶስ ሞትና ትንሣኤ የሞት ሥልጣን ከተሻረ በኋላ ነውና ይህን ክብር ለማግኘት ሁሉም ቅዱሳን ከዚህ ዓለም መሄድን ይመርጣሉ፡፡
በሰማይ ለቅዱሳን የተዘጋጁት ብርሃናማ መኖሪያዎች በቅዱሳት መጻሕፍት “የእግዚአብሔር ከተማ” (ዕብ.፲፪፥፳፪)፤ “የንጉሥ ከተማ”፤ “የጽዮን ተራራ” (መዝ.፵፯፥፪)፤ ፵፯፥፲፩)፤ “ሰማያዊት ኢየሩሳሌም”፣ (ቅድስት ማርያም)፣ “ላይኛይቱ ኢየሩሳሌም” (ገላ.፬፥፳፮)፤ “አዲሲቱ ኢየሩሳሌም” (ራእ.፳፩፥፪) ተብለዋል፡፡ ስለዚህ ከትንሣኤው በኋላ በሰማይ ያለች የክርስቶስ መንግሥት ለቅዱሳን ተገለጠች፡፡ በብሉይ ኪዳን የነበሩት ሁሉ ወደ ውስጧ ገቡ፡፡
እንደ ቅዱሳት መጻሕፍት አስተምህሮ፣ የቅዱሳን ሰዎች በገነት መክበር ስንል ፩ኛ. ከድካማቸው ማረፋቸውን፣ ፪ኛ. ከኀዘንና ከስቃይ እንግልት መለየታቸውን (ራእ.፲፬፥፲፫፤ ፥፲፮)፣ ፫ኛ. ከአበውና ከሌሎች ቅዱሳን ጋር ፍጹም የሆነ አንድነትን ማግኘታቸውን፣ ፬ኛ. እርስ በራሳቸውም ሆነ ከአዕላፍ መላእክት ጋር አንድ መሆናቸውን፣ ፭ኛ. ከበጉ ዙፋን ፊት ቆመው ማመስገናቸውንና እርሱን ማገልገላቸውን ነው፡፡
ሐ. ርደተ መንፈስ ቅዱስ
ጌታችን ከሕማማቱና ከስቅለቱ በፊት ለሐዋርያት ከእነርሱ ጋር እስከ ዘለዓለም ድረስ አብሮ የሚቆየውንና የሚያስተምራቸውን እንዲሁም እርሱ ያስተማራቸውን በማጽናት የሚመራቸውን ሌላኛውን አጽናኝ ከአብ የሚወጣ መንፈስ ቅዱስን እንደሚልክላቸው ቃል ገብቶላቸው ነበር፡፡ (ዮሐ.፲፭፥፳፮)፡፡ ከትንሣኤው በኋላም ለደቀ መዛሙርቱ ተገልጦላቸው የመንፈስ ቅዱስን ጸጋ ሲያድላቸው ይህንም ብሎ እፍ አለባቸውና መንፈስ ቅዱስን ተቀበሉ። “ኃጢአታቸውን ይቅር ያላችኋቸው ሁሉ ይቀርላቸዋል፤ የያዛችሁባቸው ተይዞባቸዋል አላቸው”፡፡ (ዮሐ.፳፥፳፪-፳፫)፡፡ ከዕርገቱ በዐሥረኛው ቀንም በበዓለ አምሳ መንፈስ ቅዱስን “እንደ እሳት በተከፋፈሉ ልሳኖች” ላከላቸው፡፡ (ሐዋ. ፪፥፫)፡፡
የመንፈስ ቅዱስ መውረድ በመጀመሪያ ለሐዋርያት በተሰጡት የመፈወስ፣ በልሣን የመናገርና በመሳሰሉት አስደናቂ ስጦታዎች የተገለጸ ሲሆን፣ በመቀጠልም በክርስቶስ የሚያምኑትን ሁሉ ወደ ፍጹምነትና ወደ ድኅነት በመውሰዱ የታወቀ፣ የተረዳ ሆኗል፡፡
“የመለኮቱ ኃይል፥ … ለሕይወትና እግዚአብሔርን ለመምሰል የሚሆነውን ነገር ሁሉ ሰጥቶናል፡፡ (፩ጴጥ. ፩፥፫)፡፡ እነዚህ የጸጋ ስጦታዎች ሁሉ ጌታችን በመሠረታት ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ውስጥ ይገኛሉ፡፡ የቅድስናችንንና የድኅነታችንን ምሥጢር ሁሉ የያዙ ናቸው፡፡
በአጠቃላይ ዋናው የክርስቶስ ሰው መሆን፣ መሰደድ፣ መራብ፣ መጠማት፣ መሰቀል፣ መነሣት በሰው ልጅ ላይ ሠልጥኖ የነበረውን ሞት ድል አድርጎ ሰውን ለማዳን ነው፡፡ እንደ ሰው ድንቅ ውለታ የተዋለለት ፍጥረት የለም፡፡ በአባቱ ሞት የዳነ፣ ጠላቱን ያሸነፈ፣ ሠልጥኖበት ከነበረው ጠላት ነጻ የወጣ የሰው ልጅ ብቻ ነው፡፡ በሰው ሰውኛው አንድ ሰው እናት አባት ሲሞትበት አሳዳጊ ያጣል፤ የሚያለብሰው፣ የሚያጎርሰው፣ የሚያስተምረው፣ ርስት ጉልቱን የሚያወርሰው እና ከድኅነት የሚያወጣው ያጣል፡፡ በአባታችን በክርስቶስ ሞት ግን ያጣነውን ሁሉ አግኝተናል፡፡ ባለጸጎች ሆነናል፤ ወደ ርስታችን ተመልሰናል፡፡ አሁንም በክርስቶስ የባሕርይ አምላክነት አምነን፣ የተከፈለልንን ውለታ እያሰብን በሃይማኖት ጸንተን እንድንኖር፣ እንዲሁ ከበዓለ ስቅለቱና ከበዓለ ትንሣኤው በረከት ያድለን ዘንድ አምላከ ቅዱሳን ፈቃዱ ይሁንልን፡፡
ወስብሐት ለእግዚአብሔር!

በቀሲስ ኃይለ ሚካኤል ብርሃኑ

ፋሲካ ማለት ማለፍ፣ መሻገር፣ ደስታ  ሲሆን በዕብራይስጥ  “ፓሳሕ” ይለዋል፡፡ ይህም ዐለፈ ማለት ነው፡፡ ቅዱስ ያሬድም በትንሣኤ በዓል የሚዘመረውን የመዝሙር ክፍል “ፋሲካ” በማለት ሰይሞታል፡፡ ይኸውም “ወምድርኒ ትገብር ፋሲካ ተሐፂባ በደመ ክርስቶስ፤ ምድርም በክርስቶስ ደም ታጥባ ፋሲካን ታደርጋለች” በማለት እንደተናገረው እኛም እርሱን አብነት አድርገን በእርሱ ዜማ እያመሰገንን ትንሣኤውን እየመሰከርን በትንሣኤውም ያገኘነውን ትንሣኤ ዘለ ክብር(የክብር ትንሣኤ) እያሰብን እናከብራለን፡፡

የፋሲካ በዓል የሚከበረው የክርስትና እምነት ተከታዮች ሁሉ ባሉበት በኅብረት ወይም በጋራ ነው፡፡ ምክንያቱም በዓሉ የሁሉ ነውና፡፡ ብርሃነ ዓለም ቅዱስ ጳውሎስ እንደጠቀሰው “የክርስቶስ ፍቅር በዚህ ሐሳብ እንድንጸና ያስገድደናል ሁሉ ፈጽመው ስለ ሞቱ  አንዱ ስለ ሁሉ ቤዛ ሆኖ ሞቶአልና በሕወት የሚኖሩትም ስለ እነርሱ ቤዛ ሆኖ ለሞተውና ለተነሣውም እንጂ ወደፊት ለራሳቸው የሚኖሩ እንዳይሆኑ እርሱ ስለ ሁሉ ቤዛ ሆኖ ሞተ” (፪ኛቆሮ.፭፥፲፬) በማለት የብዙኀን በዓል መሆኑን ያስረዳል፡፡

ለአማናዊው ፋሲካችን ምሳሌ የነበረው ኦሪታዊው የፋሲካ በዓል አከባበር የሚጀምረው የእስራኤል ከግብጽ መውጣት ጋር ተያይዞ ነው፡፡ የእስራኤል ልጆች በግብጽ ሀገር ሲኖሩ መከራው ቢጸናባቸው የእግዚአብሔርን ክንድ ደጅ መጥናታቸውን ተከትሎ ከግብጽ እንዲወጡ ሙሴን መሪ(መስፍን)፣ አሮንን አፍ (ካህን) አድርጎ እግዚአብሔር ቢያዛቸውም ፈርዖን እግዚአብሔርን አላውቅም እስራኤልንም አለቅም በማለቱ በዘጠኝ መቅሠፍት ግብፃውያን ተመተው እግዚአብሔርን መስማት እስራኤልንም መልቀቅ ስላልፈቀዱ በዐሥረኛ  ሞተ በኵር ተቀጡ፡፡

መቅሠፍቱ በእግዚአብሔር ላይ ያመፀውን ፈርዖንንና ግብጻውያንን የሚቀጣ በመሆኑ የእስራኤል ልጆች መቅሰፍቱ እንዳያገኛቸው ብሎም ለእግዚአብሔር የተለዩ መሆናቸው እንዲታወቅ ለሙሴ በተነገረው መሠረት በየወገናቸው የአንድ ዓመት ጠቦት  አርደው  ደሙን በቤታቸው በሁለቱ መቃኖችና በጉበኑ ላይ በመርጨት ምልክት አደረጉ፡፡ የእግዚአብሔር መልአክ   ያንን የደም ምልክት እያየ የእስራኤልን ልጆች እያለፈ የግብጻውያንን በኵር ሁሉ  በሞት ቀጣቸው፡፡ ያ ስለ እስራኤላውያን ደኅንነት የታረደ በግ በደሙ ምልክት አማካይነት የእስራኤን ልጆች ከግብጻውያን ጋር በሞት ከመቀጣት ያመለጡበት ሥርዓት ነው፡፡ የእስራኤል ልጆች ከግብጽ ባርነት ተላቀው ከፈርዖን እጅ አምልጠው ወደ ተስፋዪቱ ምድር ለመግባት ጉዞ ለመጀመራቸው ሳይወድ በግድ የፈርዖንን እሺታ ያስገኘ ዐሥረኛው መቅሠፍት ሞተ በኵር ነው፡፡

ለፋሲካ የሚታረደውም በግ ፋሲካ ይባል ነበር (ዘፀ.፲፪፥፩-፲፫)፡፡በግብጻውያን ቤት ልቅሶ ሲሰማ በእስራኤላውያን ቤት ከበጉ ደም የተነሣ መጠበቅ (የቀሳፊው ሞት ማለፍ) ሆኖላቸው ደስታ የተሰማበት፣ የእግዚአብሔር ትድግና የታየበት ስለሆነ ፋሲካ ተባለ፡፡፡

የእስራኤል ልጆች ከእግዚአብሔር  በታዘዙት መሠረት በመጀመሪያ ወራቸው በዐሥራ አራተኛው ቀን የፋሲካን በዓል ያከብራሉ፡፡ ከዚያም ምሽት እስከ አንድ ሳምንት ድረስ የቦካውን ነገር ለመብላት ስላልተፈቀደላቸው ሙሉ ሳምንቱ የቂጣ በዓል ተባለ፡፡ እስራኤል ከግብጽ ሲወጡ በችኮላ ስለነበር ያልቦካ ቂጣ መብላታቸውን የሚያስቡበት ነው፡፡ እስራኤል ከግብጽ ወጥተው ወደ ተስፋዪቱ ምድር መግባታቸው የሰው ልጅ ከሲዖል ወደ ገነት፣ ከጨለማ ወደ ብርሃን፣ ከሞት ወደ ሕይወት፣ ከመገዛት ወደ ነጻነት፣ ከባርነት ወደ ልጅነት ለመግባታችን(ለመሻገራችን) ምሳሌ ነው፡፡

የእስራኤል ልጆች በታረደው በግ ደም አማካኝነት ከሞት ማምለጣቸው በአማናዊው በግ በጌታችን በኢየሱስ ክርስቶስ ደም ከዲያብሎስ ቁራኝነት ከሲዖል ባርነት ተላቀን ሞታችን በሞቱ ተወግዶልን ሕይወትን የማግኘታችን ምሳሌ ነው፡፡ ለዚህም ነው ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ  የቆሮንቶስ ክርስቲያኖችን በመከረበት ትምህርቱ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስን “ፋሲካችን” እያለ ሲገልጸው የምናየው፡፡

“እንግዲያስ መታበያችሁ መልካም አይደለም ጥቂቱ እርሾ ብዙውን ሊጥ እንደሚያመጥ አታውቁምን እንግዲህ ለአዲስ ቡሆ ትሆኑ ዘንድ አሮጌውን እርሾ ከእናንተ አርቁ፤ ገና ቂጣ ናችሁና ፋሲካችን ክርስቶስ ተሠውቶ የለምን? አሁንም በዓላችሁን አድርጉ ነገር ግን እውነትና ንጽሕና ባለው እርሾ ነው እንጂ በአሮጌው እርሾ በኃጢአትና በክፋት እርሾም አይደለም”(፩ኛ ቆሮ.፭፥፮) በማለት ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስን ፋሲካችን ይለዋል፡፡

በመከራው መከራችንን አስወግዶ፣ በሞቱ ሞታችንን ሽሮ፣ በትንሣኤው ትንሣኤያችንን አውጆልናልና ፋሲካችን ክርስቶስ ነው፡፡ ለዚህም ነው ሊቁ ቅዱስ ያሬድ ድጓ በተሰኘው ድርሰቱ በዕለቱ ማለትም በበዓለ ፋሲካ (በትንሣኤ ዕለት) በሚቆመው የመዝሙር ክፍል “ይትፌሣሕ ሰማይ ወትትሐሠይ ምድር…፣ ሰማይ ይደሰታል፣ ምድርም ሐሤት ታደርጋለች” ይልና ዝቅ ብሎ “ወምድርኒ ትገብር ፋሲካ ተሐፂባ በደመ ክርስቶስ፣ ምድር በክርስቶስ ደም ታጥባ ፋሲካን አደረገች” በማለት ያመሰገነው፡፡

በዓለ ፋሲካ አንዱ ክርስቶስ ስለ ሁሉ የሞተበት፣ ሕዝብና አሕዛብ አንድ የሆኑበት ሰማያውያንና ምድራውያን የተደሰቱበት፣ የራቁት የቀረቡበት፣ የአዳም ተስፋ የተፈጸመበት ታላቅ በዓል ነው፡፡ በዚህ በዓል የተጣላ ታርቆ፣ የበደለ ክሶ፣ የተበደለ ይቅር ብሎ እግዚአብሔር ለሰው ያደረገውን በአንድያ ልጁ ቤዛነት ያሳየንን ፍጹም ፍቅሩን እያደነቅን እርስ በእርሳችን በፍቅር ተሳስረን ያለን  ለሌላቸው አካፍለን፣ ድሃ ሀብታም ሳንል፣ ብሔር፣ ቋንቋ፣ ፆታ  ሳንለይ  ሁላችን  የጌታችን የኢየሱስ ክርስቶስ  ልጆች  መሆናችንን ላፍታም ሳንዘነጋ መሆን አለበት፡፡

በዓለ ፋሲካ ወይም በዓለ ትንሣኤ ከመጀመሪያው የትንሣኤ ቀን አንሥቶ እስከ በዓለ ኀምሳ ማለትም እስከ ኀምሳኛው ቀን ድረስ ትንሣኤ ሕይወትን እያሰብን ደስ ብሎን የምናከብረው የደስታ በዓላችን ነው፡፡ ይህ ማለት ግን ትንሣኤ የሚታሰበው በዚህ ቀን ብቻ ነው ማለት ሳይሆን በልዩ የአምልኮ ሥርዓት ትንሣኤ ክርስቶስን እያሰብን እኛም እንዲሁ ትንሣኤ ዘለ ክብር እንዳገኘን በምልዓት የምንመሰክርበት ወቅት በመሆኑ ነው፡፡ ደስታችንም ከወገኖቻችን ጋር ባለን ነገር እየተሳሰብን መሆን ይኖርበታል፡፡ ምክንያቱም ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ለዓለሙ ሁሉ ድኅነት በመስቀል ላይ ዋለ እንጂ ለአንድ ጎሳ ወይም ለአንድ ሀገር ወይም ለአንድ ቋንቋ ተናጋሪ አይደለም፡፡

ወንጌላዊው ቅዱስ ዮሐንስ እንደ ጻፈው “በእርሱ የሚያምን ሁሉ የዘለዓለም ሕወት እንዲያገኝ እንጂ እንዳይጠፋ እግዚአብሔር አንድያ ልጁን ቤዛ አድርጎ እስኪሰጥ ድረስ ዓለሙን እንዲህ   ወዶታልና” ይላል፡፡(ዮሐ.፫፥፲፮)፡፡ በዚህ ገጸ ንባብ ላይ ዓለም የተባለ ሰው ነው፡፡ እግዚአብሔር ሰውን የወደደውና የባህርይ ልጁን ቤዛ አድርጎ እስከ መስጠት ያደረሰው ፍቅር ነው፡፡ የክርስትና ሃማኖት የተመሠረተውም በፍቅር ነው፡፡ አንድ ክርስቲያን በሚኖርበት አካባቢም ሆነ  በተገኘበት ቦታ ሁሉ በወንድሞቹ መካከል በፍቅር ሊመላለስ ይገባዋል፡፡

ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ በመልእክቱ “ወንድሞቻችን ሆይ እንግዲህ ደስ ይበላችሁ ጽኑ ታገሡ በአንድ ልብም ሁኑ በሰላም ኑሩ፤ የሰላምና የፍቅር አምላክም ከእናንተ ጋር ይሁን በተቀደሰ ሰላምታ እርስ በርሳችሁ ሰላም ተባባሉ” (፪ኛቆሮ.፲፫፥፲፩) በማለት እንዳስተማረን ሆነን ልንኖር ተጠርተናል፡፡  ሞትን በሞቱ ሽሮ ሙስና መቃብርን አጥፍቶ በኃይልና በሥልጣን የተነሣውን አምላካችንን  እንደ ቅዱስ ያሬድ በዝማሬ ስናመሰግነውም “ትንሣኤከ ለእለ አመነ ብርሃነከ ፈኑ ዲቤነ፤ ለእኛ ትንሣኤህን ለምናምን ብርሃንህን በላያችን ላክልን” በማለት የትንሣኤውን ብርሃን እንዲልክልን ስንለምነው ያደፈ ማንነታችን መቀደስ የመጀመሪያ ሥራችን አድርገን ነው፡፡

እግዚአብሔር ንጹሓ ባሕርይ ነውና በንጹሕ ሰውነታችን ላይ ስለሚያድር ከወደቅንበት ኃጢአት በንስሓ ዕንባ ታጥበን መነሣት እና ቤተ መቅደስ ሰውነታችን ንጹሕ ማድረግ ይኖርብናል፡፡ የእግዚአብሔር መንፈስ ቅዱስ ማደሪያዎች ለመሆን ዳግም በክርስቶስ ተሠርተናልና እርሱን የጽድቅ ልብሳችን አድርገነዋል፡፡ በእርሱ ልብስነት የተሸፈነ /ያጌጠ/ ማንነታችን ደግሞ ለሁሉ ፍቅርን የሚያደርግ ይሆናል፡፡

ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ለሮሜ ክርስቲያኖች በላከላቸው መልእክቱ “እንግዲህ የጨለማን ሥራ ከእኛ እናርቅ፣ የብርሃንንም ጋሻ ጦር እንልበስ በቀን እንደሚሆን በጽድቅ ሥራ እንመላለስ፤ በዘፈንና በስካር፣ በዝሙትና በመዳራትም አይሁን በክርክርና በቅናትም አይሁን ነገር ግን ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስን ልበሱት የሥጋችሁንም ምኞት አታስቡ”  እንዲል፡፡(ሮሜ ፲፫፥፲፪)

ቅዱስ ጳውሎስ እንዳስተማረን በዓለ ትንሣኤውን ስናከብር የጨለማን ሥራዎች ከእኛ ማራቅ ይጠበቅብናል፡፡ እነርሱም ትዕቢት፣ አመጽ፣ ክፋት፣ ስግብግብነት፣ ፍቅረ ንዋይ፣ ዘረኝነት፣ ቁጣ፣ ቅንዓት፣ ዝሙት፣ ነፍሰ ገዳይነት፣ ሐሜት፣ ዘፋኝነት ወዘተ ሲሆኑ እነዚህን ክፉ ሥራዎች ከእኛ በማራቅና ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ያሳየንን ፍጹም ፍቅር ተገንዝበን እርሱን ልንለብስ ይገባናል፡፡

ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስን ልበሱት ካለ በኋላ በሌላው ክፍል ደግሞ “እንግዲህ እግዚአብሔር እንደመረጣቸው ቅዱሳንና ወዳጆች ምሕረትንና ርኅራኄን፣ ቸርነትንና ትሕትናን፣ የውሀትንና ትዕግሥትን ልበሱት ባልንጀሮቻችሁን ታገሡአቸው እርስ በእርሳችሁ ይቅር ተባባሉ፤ ባልንጀሮቻችሁን የነቀፋችሁበትን ሥራ ተዉ፣ ክርስቶስ ይቅር እንዳላችሁ እናንተም እንዲሁ አድርጉ፤ ከዚህም ሁሉ ጋር ዘወትር ተፋቀሩ የመጨረሻው ማሠሪያ እርሱ ነውና” በማለት እንደመከረን መንፈሳዊ ፍሬ የምናፈራ መሆን እንዳለብን  ይመክረናል፡፡(ቆላ.፫፥፲፪)

እንግዲህ ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ መራራውን ሞት የተጎነጨ፣ ሕማማተ መስቀሉን በፍቅር የተቀበለ እኛን ከሞት ወደ ሕይወት፣ ከባርነት ወደ ነፃነት፣ ከጨለማ ወደ ብርሃን ለመመለስ እርሱ ሁሉን ፈጽሞ ስለ እኛ ነፍሱን ለሞት አሳልፎ ሰጥቷልና፡፡ በከበረ  ደሙ ፈሳሽነት ከኃጢታችን ሁሉ ነጽተናል፡፡ ስለሆነም ንጽሕናን ቅድስናን እንደ ልብስ ተጎናጽፈን እንድንኖር አዲሱን ልብስ ክርስቶስን እንልበስ፡፡

የቅዱሳን አምላክ እግዚአብሔር የትንሣኤውን ብርሃን ለሁላችን ያድለን አሜን፡፡

በሊቀ ጠበብት ሐረገወይን አገዘ

ክፍል ሁለት

ጸሎተ ሐሙስ፡-

በብሉይ ኪዳን የቂጣ በዓል የሚለውን ትርጉም ከመሰጠቱ በተጨማሪ ጌታችን ምሥጢረ ቁርባንን ከምሥጢረ ጸሎት ጋር አዋሕዶ የገለጠበት ዕለት ስለሆነ ታላቅ የምሥጢር ቀን ነው፡፡

በዚህ ዕለት ስግደቱ፣ ጸሎቱ፣ ምንባባቱ እንደተለመደው ይከናወናሉ፡፡ ለየት ያለው ሥርዓት መንበሩ/ታቦት/ ጥቁር ልብስ ይለብሳል፣ ጸሎተ ዕጣን ይጸለያል፣ ቤተ ክርስቲያኑ በማዕጠንት ይታጠናል፡፡

በዘጠኝ ሰዓት ዲያቆኑ ሁለት ኩስኩስቶችን ውኃ ሞልቶ ያቀርባል፣ አንዱ ለእግር፣ አንዱ ለእጅ መታጠቢያ፡፡ ጸሎተ አኰቴት የተባለ የጸሎት ዓይነት ተጸልዮ፣ ወንጌል ተነቦ ውኃው በካህኑ /በሊቀ ጳጳሱ/ እጅ ተባርኮ የሕጽበት እግር ሥርዓት ከካህናት እስከ ምእመናን፣ ከወንዶች እስከ ሴቶች በካህኑ አስተናጋጅነት ይከናወናል፡፡

ሥርዓተ ኅጽበቱ የሚከናወነውም በውኃ ብቻ ሳይሆን የወይራና የወይን ቅጠልንም ለሥርዓቱ ማስፈጸሚያነት እንጠቀምባቸዋለን፡፡ ምሥጢሩም የሚከተለውን ይመስላል፡፡

ወይራ ጽኑዕ ነው፡፡ ክርስቶስ ጽኑዕ መከራ መቀበሉን ከማስረዳቱ በተጨማሪ እኛም /የሚያጥበውና የሚታጠበው ክርስቲያን/ መከራ ለመቀበል ዝግጁ ነን ለማለት ነው፡፡ የወይኑ ቅጠል ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በወይን የተመሰለ ደሙን አፍስሶ ለምእመናን ሕይወት መጠጥ ይሆናቸው ዘንድ መስጠቱን ለማዘከር ነው፡፡ (ማቴ.፳፮፥፳፮)፡፡

ይህም ሥርዓት ጌታችን የደቀ መዛሙርቱን እግር በማጠብ ያሳየውን የተግባር ትምህርት ለምእመናን ለማሳየት ነው፡፡ (ዮሐ.፲፫፥፲፬)፡፡ሊቃውንትም በቀኝና በግራ “ሐዋሪያቲሁ ከበበ እግረ አርዳኢሁ ሐፀበ” እያሉ ይዘምራሉ፡፡ ይህ ሥርዓት ከተጠናቀቀ በኋላ ሥርዓተ ቅዳሴው ተከናውኖ ቅዱስ ሥጋውን፣ ክቡር ደሙን ምእመናን ይቀበላሉ፡፡

የጸሎተ ሐሙስ ቅዳሴ፡-

ቅዳሴው የሚከናወነው በተመጠነ ድምጽ ነው፡፡ ደወሉ የጸናጽል ድምጽ ነው በቀስታ ስለሚጮህ ነው፡፡ የድምጽ ማጉያ አይጠቀሙም፤ ምክንያቱም ዲያቆኑና ካህኑ ዜማውን በቀስታ የሚሉት ይሁዳ በምሥጢር ጌታችንን ማስያዙን ለመጠቆም ሲሆን በሌላ በኩል የዘመነ ብሉይ ጸሎት ዋጋው ምድራዊ እንደነበር ለማስታወስ ነው።

በመቀጠል ክቡር ይእቲ፣ ዕጣነ ሞገር ዝማሬ የተባሉ የድጓ ክፍሎች ተዘምረው አገልግሎቱ ይጠናቀቃል፡፡ ሕዝቡም ያለ ኑዛዜና ቡራኬ ይሰናበታሉ፡፡

ዕለተ ዐርብ ነግህ፡-

ዕለተ ዐርብ የአዳምን ነጻነት ለመመለስ የአዳምን ዕዳ በደል አምላካችን የተሸከመበት ዕለት፣ የኀዘን ዕለት፣ የድኅነት ዕለትም ነው፡፡ በዚሁ ዕለት ሁሉም ነገር እንደተለመደው ይከናወናል፡፡ መሪው እዝል ይመራል፣ ሕዝቡ ይከተላል፣ አራቱ ወንጌላት ይነበባሉ፡፡ በየመሐሉ “ወጸቢሆ ተማከሩ ሊቃነ ካህናት፤ ሲነጋም ሊቃነ ካህናት ተማከሩ” የሚለው ዜማ በመሪ፣ በተመሪና በሕዝብ ተሰጥዎ ይከናወናል፡፡  ምንባቡም፣ ስግደቱም፣ ድጓውም እንደአለፈው ይቀጥላል።

በሦስት ሰዓት፡-

ሥዕለ ስቅለቱ፣ መስቀሉ፣ ወንጌሉ፣ መብራቱ፣ ጽንሐሑ በመቅደሱ በር ላይ ይዘጋጃል፤ ዲያቆኑ በቃለ ማኅዘኒ በሚያሳዝን ቃል ግፍኦሙ እግዚኦ ለእለ ይገፍኡኒ ይላል፡፡ ካህናቱና ምእመናኑም በዜማ እየተቀበሉ ይሰግዳሉ፡፡ ምስባክ ተሰብኮ አራቱ ወንጌላት ይነበባሉ፡፡ በየመሐሉ የሰዓቱ ድጓ ይቃኛል፡፡

ስድስት ሰዓት፡-

የዕለቱ መሪ እዝል ይመራል፣ ሦስቱ ካህናት ጽንሐሑን ይዘው ከርቤ እያጠኑ ዲያቆናት መብራት እያበሩ ለመስቀልከ ንስግድ እያሉ ያዜማሉ፣ ምእመናንም ዜማውን እየተቀበሉ ይሰግዳሉ፡፡ ከዚያም ዲያቆኑ ቀነውኒ እደውየ ወእገርየ የሚለውን ምስባክ ሰብኮ አራቱ ወንጌላት ይነበባሉ፣ በየመሐሉ ድጓው ይዜማል፡፡ ከዚህ ቀጥሎ ምእመናን ይቀመጣሉ፣ ሦስቱ ካህናት ጥቁር ልብስ ለብሰው በሚያሳዝን ዜማ አምንስቲቲ ሙኪርያ አንቲ ፈሲልያሱ፣ ጌታዬ ሆይ ስለ እኔ ሞትህ ወዮ እኔ ልሙትልህ እያሉ ሦስት ጊዜ ያዜማሉ፡፡

ሕዝብ ይቀበላል፣ በዚያው አያይዘው ተዘከረነ እግዚኦ በውስተ መንግሥትከ እያሉ በዜማ ይጸልያሉ ሕዝቡ ይቆማል ሥርዓተ ስግደቱም ይከናወናል፡፡

በዘጠኝ ሰዓት፡-

ሌላው እንደተለመደው ሆኖ ኦ ዘጥዕመ ሞተ በሥጋ ሦስት ጊዜ ካህናቱ በዜማ ይሉታል፣ ምእመናኑም ይቀበላሉ፡፡ ምስባክ ተሰብኮ አራቱ ወንጌላት ይነበባሉ፣ ስግደት እንደተለመደው ነው፡፡ በሦስት ሰዓት፣ በስድስት ሰዓት፣ በዘጠኝ ሰዓት፣ ወንጌላቱ ተነበው እንዳለቁ ለምእመናን ትምህርት ወንጌል ይሰጣል፡፡ ይህ ግን እንደ ቋሚ ሥርዓት ሳይሆን እንደ ሁኔታው አመቺነት ነው፡፡

አሥራ አንድ ሰዓት፡-

ካህናት በአራቱ ማዕዘን ቁመው አራት መቶ እግዚኦታ ያደርሳሉ፣ ዕለቱን የሚመለከቱ መዝሙራት ተመርጠው ይነበባሉ፡፡ ንሴብሖ እየተባለ ቤተ መቅደሱን በመዞር በከበሮ በጸናጽል በሕማሙ ያዳነን እግዚአብሔር ይመሰገናል፡፡ ዑደት የሚደረገው ሥነ ስቅለቱን በመያዝ ነው፡፡ ምእመናን በሰሙነ ሕማማት የሠሩትን ኃጠአት እየተናዘዙ በካህናት አባቶች ንስሓ ይቀበላሉ፣ በወይራ ቅጠልም ቸብ ቸብ ይደረጋሉ፤ የመከራው ተሳታፊዎች መሆናቸውን ለመግለጥ ነው፡፡ ወይራ ጽኑዕ ነው፣ የተቀበልከው መከራም ጽኑዕ ነው እኛም ይህን መከራ ለመቀበል ዝግጁ ነን ለማለት ነው፡፡ በታዘዙት መሠረትም ስግደታቸውን ያጠናቅቃሉ፡፡

ከዚያ በኋላ በካህኑ ኑዛዜ ምእመናን ወደ ቤታቸው ይሰናበታሉ፡፡ መስቀል መሳለም አሁንም የለም፣ የቻለ ከሐሙስ ጀምሮ አሊያም ከዐርብ ማታ ጀምሮ እስከ ዕለተ ትንሣኤው ድረስ ያከፍላል/ይጾማል/፡፡ የተጀመረውም በዕለተ ስቅለቱ በሐዋርያትና በእመቤታችን እንደሆነ አበው ያስተምራሉ፡፡

ቀዳም ሥዑር፡-

የማትጾመዋ ቅዳሜ ስለምትጾም “ሥዑር/የተሻረች/ ትባላለች፣ በዓል መሻርን ግን አያመለክትም፡፡ ቀዳም ሥዑር በጾም ምክንያት የተሻረችው ቀዳሚት ሰንበት በሰንበት ሌሊት ሥርዓቱ የሚጀምረው በመኀልየ ሰሎሞን ምንባብ ነው፡፡ ማኅሌቱም እዝሉ እየተቃኘ፣ እየተመለጠነ፣ እየተዘመመ፣ እየተመረገደና እየተጸፋ ያድራል፡፡ ጠዋት አቡን መሥዋዕት ውዳሴ ማርያም ዜማ ተደርሶ ወለመልአከ ሕይወትሰ ሰቀልዎ በሚለው ሰላምታ ይጠናቀቃል፡፡ ገብረ ሰላም በመስቀሉ እየተባለ እየተዘመረ ቄጤማውም ቤተ መቅደሱን ዞሮ በካህኑ ተባርኮ ለምእመናን ይታደላል፡፡

የቄጠማው አመጣጥና ምሥጢርም ከአባታችን ከኖኅ ታሪክ ጋር የተያያዘ ነው፡፡ ምድር በማየ አይኅ /በጥፋት ውኃ/ በጠፋችበት ወቅት የኖኅ ታማኝ መልእክተኛ ርግብ የውኃውን መጉደል ያበሰረችው ቄጠማ ይዛ በመግባት ነው፡፡

ዛሬም ለሐዲስ ኪዳን ክርስቲያኖች የኃጠአት ውኃ ጎደለ፣ የኃጠአት ውኃ ጠፋ በክርስቶስ ሞትና ትንሣኤ ነጻነት ተሰበከ፣ ታወጀ በማለት ካህናት ቄጠማ ይዘው ምእመናንን ያበስሩበታል፡፡ በአጠቃላይ ሥርዓተ ሕማማት ብለው የተለየ ሥርዓት አውጥተው አባቶቻችን ተግተው ያቆዩልንን ሥርዓተ መላእክት ልንጠብቀውም ልንጠቀምበት ይገባል፡፡

ወስብሐት ለእግዚአብሔር