Archive for category: መደበኛ ትምህርት

በመ/ር ለይኩን አዳሙ ባሕር ዳርማእከል
የመጨረሻው …ክፍል -፬
፰.መስቀል በኢትዮጵያ
ኢትዮጵያ ሀገራችን ከቤተ እስራኤል ቀጥላ እግዚአብሔርን በማምለክ ከሌሎቹ ሀገራት ቀዳሚ እንደሆነች ታሪክ ያስረዳል፡፡ ሌሎቹ ሀገራት ለጣዖት ሲሰግዱ ሲንበረከኩ መሥዋዕት ሲሠው ኢትዮጵያ ሀገራች ግን በሦስቱም ሕግጋት (በሕገ ልቡና፣በሕገ ኦሪትና በሕገ ወንጌል) እግዚአብሔርን በማምለክ ለእግዚአብሔር መሥዋዕት እያቀረበች ብሉይን ከሐዲስ አንድ አድርጋ ይዛ ኑራለች፡፡ ወደ ፊትም በዚህ መልካም ሥራዋ ጸንታ ትኖራለች፡፡ ኢትዮጵያ አምልኮተ ጣዖትን ተጸይፋ እጆቿን ወደ እግዚአብሔር ዘርግታ የምትማጸን በመሆኗ እስትንፋሰ እግዚአብሔር የኾነው ቅዱስ መጽሐፍ ክብሯን ከፍ በማድረግ ከ፵ ጊዜ በላይ የከበረ ስሟን ለዓለም ሕዝብ ያስተዋውቃል፡፡
ኢትዮጵያ ባላት የሃይማኖት ጽናት የክርስቲያን ደሴት፣ ሀገረ እግዚአብሔር፣ ምዕራፈ ቅዱሳን ተብላ ትጠራለች፡፡ የክርስቲያን ደሴት ሀገረ እግዚአብሔር ከመባሏም በላይ የእግዚአብሔር ቸርነት ያልተለያት የበረከትና የረድኤት ሀገር ናት፡፡ የበረከት ሀገር የክርስቲያን ደሴት እንድትባል ያደረጋት የቃል ኪዳኑን ታቦትና የዓለም ቤዛ ፀሐየ ጽድቅ ኢየሱስ ክርስቶስ ተሰቅሎ ዓለሙን ያዳነበትን ሥጋውን የቆረሰበትን ክቡር ደሙን ያፈሰሰበትን ግማደ መስቀሉን ይዛ በመገኘቷና ባላት የሃይማኖት ጽናት ነው፡፡

፱ .ግማደ መስቀሉ እንዴት ወደ ኢትዮጵያ መጣ?
ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ የተሰቀለበት ግማደ መስቀል ወደ ቅድስት ሀገር ኢትዮጵያ የመጣው በ፲፬ኛው መቶ ክፍለ ዘመን እንደሆነ ታሪክ ይናገራል የመጣበትም ምክንያት በሀገራችን በተደጋጋሚ ረኀብ በሽታ ተክሥቶ ስለ ነበር በዘመኑ የነበሩት ንጉሥ ዳዊት ረኀብና በሽታው እንዲቆም ወደ እግዚአብሔር ቢያመለክቱ ችግሩ ሊወገድ የሚችለው የተሰቀለበት ግማደ መስቀል ወደ ቅድስት ሀገር ኢትዮጵያ ሲመጣ እንደሆነ በራእይ ነገራቸው፡፡ ንጉሡም ወደ ኢየሩሳሌም ቅድስት ዕሌኒ አስቆፍራ ካስወጣችው ከጌታ ግማደ መስቀል ከፍለው እንዲልኩላቸው ለገጸ በረከት የሚሆን ብዙ ወርቅ እና አልማዝ አስጭነው ወደ ኢየሩሳሌሙ ፓትርያሪክ ላኩ፡፡
ፓትርያሪኩ መልእክቱን ተቀብሎ የመስቀሉን ክፋይ አክሊለ ሦክ ቅዱስ ሉቃስ የሣላትን የእመቤታችን ምስለ ፍቁር ወልዳን ሥዕለ አድኅኖ ጨምረው ላኩላቸው፡፡ መልክእተኞችም ይህን ተቀብለው የሲና በረሃ አቋርጠው ወደ ኢትዮጵያ ሲመጡ ከመግባታቸው በፊት የክብር አቀባበል ሊያደርጉላቸው ሲሄድ የተቀመጡበት ባዝራ ጥሏቸው በክብር ዐረፉ እርሳቸው ቢሞቱም በኢትዮጵያውያን ጀግኖችና በልጃቸው በዘርዐ ያዕቆብ ጥረት በጌታ ፈቃድ ግማደ መስቀሉ ወደ ሀገራች ወደ ኢትዮጵያ መጥቷል፡፡ መጥቶም የኢትዮጵያን ምድር ተዟዙሮ ከባረከ በኋላ መቀመጫውን እግዚአብሔር እንዲህ ሲል በራእይ ገለጸላቸው ‹‹አንብር መስቀልየ በዲበ መስቀል፤ መስቀሌን በመስቀለኛ ቦታ አስቀምጥ›› ካላቸው በኋላ አፈላልገው ቦታውን አግኝው አሁን ካለበት ቦታ ላይ በወሎ ክፍለ ሀገር በግሸን አንባ ወይም ደብረ ከርቤ ውስጥ ቤተ ክርስቲያን ሠርተው በክብር አስቀምጡት፡፡ ከዚያ ዕለት ጀምረው ብዙ ኢትዮጵያውያንና ትውልደ ኢትዮጵያውያን ቦታው ድረስ ሄደው መስቀሉን ተሳልመው ቦታውን ረግጠው በረከተ ሥጋ በረከተ ነፍስን ሲያገኙ ኖረዋል ወደ ፊትም ይኖራሉ፡፡

                                                         ፲. የደመራው ምሥጢር
ደመረ ሰበሰበ አከማቸ አንድ ላይ አደረገ በአንድነት አቆመ ማለት ሲሆን ደመራ ማለት ደግሞ መደመር አንድ ማድረግ ማቆም ማለት ነው፡፡ ይህም ሁለት መሠረታዊ ነገሮችን ያሳየናል፡፡
አንደኛ በዓለ መስቀልን ለማክበር ከአራቱም አቅጣጫ በአንድነት ከታናሽ እስከ ታላቅ ከሊቅ እስከ ደቂቅ የተሰበሰቡትን የቆሙትን ኦርቶዶክሳውያን ሲሆን በሁለተኛ ደረጃ ደግሞ ለመስቀል በዓል ከመድረሱ ፊት ከጫካ ተቆርጦ ተለቅሞ ተሰብስቦ መጥቶ እርጥቡ ከደረቁ፣ ደረቁ ከእርጥቡ በአንድነት ተሰብስቦ የሚቆመውን የደመራ እንጨት ያመለክታል፡፡
በእኛ በኦርቶዶክሳውያን ዘንድ ደመራ የሚከመርበት ምክንያት ቅድስት ዕሌኒ የተቀበረውን መስቀል ከማውጣቷ በፊት እንጨት ከምራ ወይም ጨምራ ስለነበረ ያን አብነት በማድረግ በዓለ መስቀልን ለማክበር እንጨት እንጨምራለን እንከምራለን፡፡ በደመራው ፊት ለፊት ካህናቱ ጸሎተ አኮቴት ጸሎተ ምሕላውን ከጨረሱ በኋላ በዲያቆኑ ምስባኩ ከተሰበከ የዕለቱ ወንጌል ከተነበበ በኋላና ትምህርተ ወንጌል ተሰጥቶ የተደመረውን ደመራ ሊቃውንቱ ‹‹መስቀል አብርሃ በከዋክብት አሠርገወ ሰማየ እምኵሉሰ ፀሐየ አርአየ እያሉ ደመራውን ይዞራሉ፡፡ ምእመናኑም ‹‹እዮሃ አበባየ መስከረም ጠባየ›› እያሉ ምእመናን በዕልልታና በዝማሬ ደመራውን እየዞሩ በተመረጡ አባቶች ይለኮሳል፡፡ የደመራው እንጨት ነዶ ከአበቃ በኋላ የተጸለየበትና በአባቶች የተባረከ ስለሆነ ምእመናኑ ወደ ቤታችው ይወስዱታል ሰውነታቸውን ይቀቡታል ልጆቻቸውን ከክፉ መንፈስ እንዲ ጠብቅላቸው ከአንገታቸው ላይ ያሥሩታል፡፡
    ፲፩. መስቀሉ ለኦርቶዶክሳውያን
ቅዱስ የሆነው የእግዚአብሔርን መስቀል ያላመኑበት ሰዎች አይጠቀሙበትም፡፡ የምናምንበት እኛ የተዋሕዶ ልጆች ግን ከሕይወታችን ጋር የተሳሰረ ከደማችን ጋር የተዋሐደ በልቡናችን ውስጥ ሥር የሰደደ ነው፡፡ ይህንን ስንልም ከአእምሮአችን አንቅተን ከልቡናችን አመንጭተን አይደለም፡፡ በመንፈስ ቅዱስ ገላጭነት የተጻፈውን መጽሐፍ ቅዱስን መሠረት አድርገን ነው እንጂ፡፡ ስለሆነም፡-
     ፩ኛ. ቅዱስ መስቀል ለኦርቶዶክሳውያን አጥር ነው፡-አጥር ከዘራፊ ከቀጣፊ ከወራሪ እንደ ሚከለክል ሁሉ ቅዱስ መስቀልም ከሰይጣን ደባ ከአጋንንት ድብደባ የሚከላከል አጥር ነው፡፡ ይህንም ኢትዮጵያዊው ሊቅ ቅዱስ ያሬድ እንዲህ ሲል ይገልጻል ‹‹መስቀል ምጽንዓተ ቅጽርነ መስቀል ፀሐይ ሠርጐ ነገሥት ሠናይ፤ መስቀል የአንባችን ማጽኛ አጥር ነው መስቀል የተወደደ የነገሥታት ሽልማት ነው፡፡ መስቀል ፀሐይ ነው፡፡›› በማለት ለሰው ልጆች ሁሉ አጥር መሆኑን ገልጧል፡፡ በቅድስት ቤተ ክርስቲያን ጥላ ሥር ያሉ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ልጆች የመስቀሉን አጥርነትና ኃይል አምነን እንዲህ በማላት ዘወትር ይማጸናሉ ‹‹መስቀል ኃይልነ መስቀል ጽንዕነ መስቀል ቤዛነ መስቀል መድኃኒተ ነፍስነ›› በማለት መስቀሉ አጥር ቅጥር መሆኑን እንመሰክራለን፡፡
    ፪ኛ. ቅዱስ መስቀል ለኦርቶዶክሳውያን መመከቻና ጠላትን ማጥቂያ ነው፡- አባቶቻችን ጠላት ሲነሣባቸው ፈተና ሲገጥማቸው በመስቀሉ ኃይል ተመክተው ድል ያደርጉ ነበር፡፡ የመንፈስ ቅዱስ ዕንዚራ የሆነው ቅዱስ ያሬድ የቅዱስ ዳዊትን ቃል መነሻ አድርጎ በዜማ ድርሰቱ ላይ እንዲህ ሲል ይዘምራል ‹‹ብከ ንወግኦሙ ለኵሎሙ ፀርነ ይቤ ዳዊት በመንፈሰ ትንቢት በእንተ ዝንቱ ዕፀ መስቀል ዘተሰቅለ ዲቤሁ ቃለ አብ ወበስምከ ነኀሥሮሙ ለእለ ቆሙ ላዕሌነ ወካይበ ይቤ ወወሀብኮሙ ትእምርተ ለእለ ይፈርሁከ ከመ ያምስጡ እምገጸ ቅስት ወይድኃኑ ፍቁራኒከ ወንሕነኒ ንትፈሣሕ ዮም ወንግበር በዓለ በዛቲ ዕለት፤ዳዊት በትንቢት መንፈስ ጠላቶቻችን ሁሉ በአንተ እንወጋቸዋለን በዚህ ዕፀ መስቀል ላይ የተሰቀለ የአብ አካላዊ ቃል ነው፡፡በላያችን ላይ የቆሙትን በስምህ እናጎሳቁላቸዋለን ዳግመኛም ለሚፈሩህ ምልክትን ሰጠኻቸው ከቀስት ያመልጡ ዘንድ ወዳጆችህ ይድኑ ዘንድ እኛም በዚች ዕለት ደስ ይበለን በዓልንም እናድርግ አለ›› በማለት እግዚአብሔርን ለሚፈሩና ለሚያመልኩ የጠላት መመከቻና ማጥቂያ እንደሆነ አስረግጦ ተናግሯል፡፡
በገድለ ቅዱስ ጊዮርጊስ ላይ ተጽፎ እንደምናገኘው ንጉሥ ቆስጠንጢኖስ ከመክስምያኖስ ጋር ጦርነት በገጠመ ጊዜ ሊሸነፍ ሳለ በሰማይ በፀሐይ ብርሃን ላይ ተቀርጾ በራእይ ‹‹በዚህ መስቀል ጠላትህን ድል ታደርጋለህ›› የሚል ጽሑፍ አነበበ ቆስጠንጢኖስም ሳይጠራጠር በመስቀሉ ኃይል አምኖ በፈረሱና በበቅሎዎቹ ልጓም በጦር መሣሪያው በሠራዊቶቹ ልብስ ላይ እንዲሁም በሰንደቅ ዓላማው ላይ አስቀርጾ ቢገጥም መክስምያኖስና ሠራዊቶቹን ድል አድርጓቸዋል፡፡ ለብዙ ዘመናት ተከፋፍላ ትኖር የነበረችውን ሮምንም አንድ አደርጎ በመልካም አስተዳደር መርቷታል፡፡ እኛም የዚህ ዓለም ገዥ የሆነውን ጠላታችን ዲያብሎስ እና ሠራዊቱን በመስቀሉ ኃይል ድል እንድናደግ እግዚአብሔር ይርዳን፡፡
   ፫ኛ. ምልክታችን ወይንም መለያችን ነው፡-የኢትዮጵያ ኦርቶዶክ ተዋሕዶ ሃይማኖት ተከታታይ ኦርቶዶክሳዊ ምእመናን የሆነው ሁሉ ከሌላው እምነት የሚለየው በመስቀሉ ምልክትነት ነው፡፡መስቀል ለኛ ለተዋሕዶ ልጆች የማንነታችን መለያ የሕይወታችን አሻራ ነው፡፡ መስቀል መለያ ወይም ምልክት ይሆነን ዘንድ የሰጠን እግዚአብሔር ነው፡፡ በመጽሐፍ ቅዱስ እንዲህ ተብሎ እንደተጻፈው ‹‹ከቀስት ያመልጡ ዘንድ ለሚፈሩህ ምልክትን ሰጠሃቸው›› (መዝ ፶፱÷፬) በመስቀሉ ምልክትነት ከዓለም ሕዝብ የለየን ለአንድ ዓላማ የጠራን እግዚአብሔር ነው፡፡ የእርስዎ መለያ ምልክት ምንድን ነው? መስቀሉ ወይስ ሌላ?
    ፬ኛ. መስቀል ሰላማችን ነው፡– ሰላም ስምምነት አንድነት ኅብረት ለሰው ልጆች አስፈላጊ ነው፡፡ ያለ ሰላም የሰው ልጅ ወጥቶ ሊገባ አይችልም፡፡ እግዚአብሔር አምላክ የሰውን ልጅ ሲፈጥረው በሰላም በስምምነት በአንድነት መኖር እንዲችል አድርጎ ነው፡፡ ይሁንም እንጂ የሰው ልጅ ትእዛዘ እግዚአብሔርን በማፍረሱና ከእግዚአብሔር በመለየቱ ለ፭ ሺህ ፭፻ ዘመን ሰላሙን አጥቶ በመቅበዝበዝ ኑሯል፡፡ የሰው ልጆች መቅበዝበዝ ያለ ሰላም መኖር ያሳዘነው ጌታ ወደ ዚህ ዓለም መጥቶ የሰላምን ወንጌል አስተምሮ የተበተነውን ሕዝብ ሰብስቦ መስቀል ላይ ተሰቅሎ የተነጠቁትን ሰላም ለአዳምና ለልጆቹ መለሰላቸው፡፡ ለዚህ ነው ኢትዮጵያዊው ሊቅ ቅዱስ ያሬድ ‹‹በመስቀሉ ሰላምን አደረገ›› ሲል የዘመረው በመስቀሉ ሰላምን ኅብረትን አንድነትን ሕይወትን አግኝተናል በመሆኑም ቅዱስ መስቀል ለኛ ለተዋሕዶ ልጆች ሰላማችን ነው(ቆላ. ፬÷፲፱ ኤፌ.፪÷፲፫-፲፰)
፲፪.መስቀል ለምን እንሳለማለን ?
ሐዋርያዊት ጥንታዊት፣ ዓለም ዓቀፋዊት ኵላዊት የሆነችው የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን ደመ ወልደ እግዚአብሔር የፈሰሰበትን ሥጋ ወደሙ የተፈተተበትን ከዲያብሎስ ወጥመድ አምልጠን ነጻ የወጣንበት ከባዱን የዲያብሎስን ሸክም ያቀለልንበት ቅዱስ መስቀልን አክብረን እንድንሳለመው ዘወትር ታስተምራለች፡፡ የተወዳዳችሁ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ምእመናን የተቀደሰውን ነገር አክብረን ብንሳለመው ብንዳስሰው በረከት እንደምናገኝና እንደምንቀደስ በመንፈስ ቅዱስ ገላጭነት የተጻፈው መጽሐፍ ቅዱስ እንዲህ ሲል ምስክርነቱን ይሰጣል፡፡ ‹‹ሁሉንም ትቀድሳችዋለህ ቅድስተ ቅዱሳንም ይሆናሉ የሚነካቸውም ሁሉ ቅዱሳን ይሁናሉ›› (ዘፀ.፴÷፳፱) በማለት ያስረዳል፡፡ እኛም በቅዱስ መስቀሉ ላይ አድሮ እግዚአብሔር እንደሚቀደሰንና እንደሚባርከን አምነን እንሳለመዋለን፡፡ በአጠቃላይ መስቀል የምንሳለመው ስለ ሦስት መሠረታዊ ነገሮች ነው፡-
፩. ሥርየተ ኃጢአትን ለመቀበል፣
፪. መንፈሳዊ ክብርንና ፀጋን ለመቀበል፣
፫. ለመስቀሉ ያለንን ፍቅር ለመግለጽ ስንል መስቀል እንሳለማለን፡፡

፲፫.በመስቀል መባረክ ወይም መሳለም የተጀመረው መቼ ነው?
በመስቀል አምሳል መባረክ ወይንም መሳለም የተጀመረው በዘመነ ኦሪት ወይም በብሉይ ኪዳን ነው፡፡ በብሉይ ኪዳን ሙሴናእና ካህኑ አሮን ይባርኩ እንደነበረና እግዚአብሔርም ቡራኬያቸውን ተቀብሎ ሕዝቡን በማያልቅበት በረከት ይባርክ እንደ ነበረ መጽሐፍ ቅዱስ ያስረዳል፡፡ ‹‹ስትባርካቸውም እንዲህ በላቸው እግዚአብሔር ይባርክህ ይጠብቅህም—–እኔምእባርካቸኋለሁ›› ‹‹አሮንም እጆቹን ወደ ሕዝቡ ዘረጋ ባረካቸውም››(ዘሌ.፱÷፳፪) ይላል፡፡ኦሪትን ሊሽር ሳይሆን ሊያጸናት የመጣ ፈጻሜ ሕግ የሆነው ጌታ ኢየሱስ ክርስቶስ በአዲስ ኪዳን ደቀ መዛሙርቱን ሲባርካቸውም በኋላ ወደ ዓለም ለወንጌል አገልግሎት እንደላካቸው ቅዱስ መጽሐፍ ያስረዳል፡፡ ‹‹እስከ ቢታንያም አወጣቸው እጁንም አንሥቶ ባረካቸው››(ሉቃ.፳፬÷፶) አባቶቻችን ካህናትም እግዚአብሔር ለሙሴ እና ለአሮን የእስራኤልን ልጆች ስትባርኩ እንዲህ በሏቸው በተባሉት የቡራኬ ቃል መሠረት ይባርኩናል በረከትንም እንቀበላለን፡፡
     ፲፬. በዓለ ቅዱስ መስቀል
ክርስቶስ በወርቀ ደሙ የዋጃት ቤተክርስቲያን ምእመናን በረከተ ሥጋ በረከተ ነፍስን እንዲያገኙ ከአምላካቸው ከእግዚአብሔር ጋር እንዲኖሩ ለቅዱሳን ያላቸውን ፍቅርና አክብሮት እንዲገልጹ በዓላትን ሰፍራ ቆጥራ ይዛ በየወሩና በየዓመቱ መታሰቢያቸውን በላቀና በደመቀ ሁኔታ ታከብራለች፡፡ ከእነዚህም መካከል አንዱና ዋነኛው ክርስቶስ ተሰቅሎ ፍቅሩን ለዓለም ሕዝብ የገለጠበት የከበረ ሥጋውንና ደሙን ለልጆቹ ያደለበት መስከረም ፲፯ ቀን በዓለም አቀፍ ደረጃ የሚከበረው የመስቀል በዓል ተጠቃሽ ነው፡፡
ሀገሯ ሀገረ እግዚአብሔር ሕዝቧ ሕዝበ እግዚአብሔር ምድሯ ምዕራፈ ቅዱሳን በሆነችው በቅድስት ሀገር ኢትዮጵያ በሊቃውንቱ ያሬዳዊ ዝማሬ በእናቶች ዕልልታ በወጣቶች ሆታ በሰንበት ትምህርት ቤቶች ዝማሬ ተውበውና ደምቀው ከሚከበሩ መንፈሳዊና ዓመታዊ በዓላት መካከል አንዱ በዓለ ቅዱስ መስቀል ነው፡፡
ይህን መንፈሳዊ በዓል ለማክበር ኦርቶዶክሳውያን እንደ ሰማያውን መላእክት ነጫጭ ልብሶችን ለብሰው በልብሳቸውም መስቀሉን አስጠልፈው ለቅዱስ መስቀል ያላቸውን ፍጹም የሆነ ፍቅር ይገልጻሉ፡፡ ይህን በዓል ለማክበር ነገሥታት ከዙፋናቸው ጳጳሳት ከመንበራቸው መነኮሳት ከገዳማቸው መምህራን ደቀመዛሙርት ከጉባኤ ቤቶቻቸው ካህናት ዲያቆናት ምእመናን በአንድነት በአራቱም መዓዝናት ወጥተው እንደ ቅድስት ዕሌኒ በክርስቶስ የባሕርይ አምላክነት አምነውና ታምነው በመስቀሉ ፍቅር ተማርከው በፍጹም ደስታ በየዓመቱ በአደባበይ ያከብሩታል፡፡
ምእመናን ይህን በዓል ሲያከብሩ በዓይነ ሕሊና የመስቀሉን ቅርጽ ብቻ ሳይሆን በመስቀል ላይ ለሰው ልጆች ሲል በችንካር የተቸነከረ ደሙን ያፈሰሰ የክርስቶስን ውለታ በዓይነ ሕሊና ስለው በአዕምሯቸው ቀርጸው በልቡናቸው አንግሠው አንደበታቸውን በዝማሬ ያከብሩታል፡፡ ቅዱስ መስቀል በኢትዮጵያ ወር በገባ በዐሥረኛው ቀን ይታሰባል፡፡ ምንም እንኳ መስቀል የሌለበት ቤተ ክርስቲያን ባይኖርም በተለይ በቅዱስ መስቀል ስም በታነፁት አብያተ ክርስቲያናት ዘወትር ክብረ መስቀል ይነገራል፡፡
ከዘጠኙ የጌታችን ንዑሳን በዓላትም አንዱ ቅዱስ መስቀል ነው፡፡ይሄውም በየዓመቱ መስከረም ዐሥራ ሰባት ቀን በንግሥት ዕሌኒ አማካኝነት ከ፪፻ ዓመት በላይ ተቀበሮ ከኖረ በኋላ ተቆፍሮ የወጣበትን ምክንያት በማድረግ በከተማም ይኹን በገጠር በላቀና በደመቀ ሁኔታ ይከበራል፡፡ግማደ መስቀሉ በተቀመጠበትም በግሸን ደብረ ከርቤ መስከረም ፳፩ ቀን ብዙ ኢትዮጵያውያን እና የውጭ ዜጎች በተገኙበት ይከበራል፡፡ እኛም መስቀሉን አክብረን በመስቀሉ ኃይል አምነን ዲያብሎስን ድል ነሥተን ስለእኛ በመስቀል ላይ ተሰቅሎ የሞተውን ክርስቶስን አምልከን በተዋሕዶ ሃይማኖት ጸንተን የመንግሥተ ስማያት ዜጎች እንድንሆን እግዚአብሔር ይርዳን፡፡
ወስብሐት ለእግዚአብሔር፡ወለወላዲቱ ድንግል፡ ወለመስቀሉ ክቡር አሜን፡፡

በመ/ር ለይኩን አዳሙ ባሕር ዳርማእከል
ክፍል -፪
  ፬.ቅድስት ዕሌኒ ማን ናት ?
ከመልካም ዛፍ የተገኘች መልካም ፍሬ የሆነችው ቅድስት ዕሌኒ መንፈሳዊ እና ሥጋዊ ጥበብን የሚያሳውቁ ቅዱሳት መጻሕፍትን እያነበበችና እየተማረች በጥበብና በሞገስ ካደገች በኋላ ተርቢኖስ ከተባለ ሰው ጋር በሕገ ቤተ ክርስቲያን ትዳር መሥርታ መኖር ጀመረች፡፡ የሚተዳደሩትም በንግድ ነበር፡፡ በድሮ ዘመን ነጋዴዎች ለንግድ ወደ ሌላው ሀገር ሲሄዱ ከአምስትና ከስድስት ዓመታት በላይ ቆይተው ለብዙ ዓመታት የሚሆናቸውን ገንዘብ አፍርተው ይመለሱ እንደነበር ታሪክ ያስረዳል፡፡ የዕሌኒ ባል ተርቢኖስም የሚተዳደረው ትዳሩንም የሚመራው በንግድ ስለነበረ ወደ ንግድ ሲሄድ ለቅድስት ዕሌኒ የምትረዳት የምታገለግላት ሠራተኛ ቀጥሮላት ከባልንጀሮቹ ጋር ወደ ንግድ ሄደ፡፡
ተርቢኖስ ጓደኞቹ ከአምስት ዓመታት በኋላ አቀበት ወጥተው ቁልቁለት ወርደው ባሕር አቋርጠው የሚሸጠውን ሽጠው የሚገዛውን ገዝተው ማዕበሉ ሞገዱ ሳያሰጥማቸው ወረታቸውን ይዘው ከተሻገሩ በኋላ በእግዚአብሔር ቸርነት ያሰብነው ተሳክቶልን ከማዕበል ከሞገድ ተርፈን ከዚህ መድረሳችን መልካም ነው፡፡ ነገር ግን ሚስቶቻችን ሌላ ወንድ ወደውና ለምደው እንዳይቆዩን እንጂ ተባባሉ፡፡ተርቢኖስም እንዲህ አለ «እኔስ ማዕበሉን ሞገዱን አምላኬ ጠብቆ ከዚህ አደረሰኝ እንጂ ሚስቴን እንዲህ ባለ ግብር አልጠራጠራትም» አለ ባልንጀሮቹም ‹‹የአንተ ሚስት ከሔዋን ልጆች የተለየች ናትን በማለት ተዘባበቱበት ፡፡ እርሱም መልሰ የእናንተ ሚስቶች ሃይማኖትና ምግባር ስለሚጎድላቸው ነው የኔ ሚስት ግን ሃይማኖትና ምግባር ፈሪሃ እግዚአብሔር በውስጧ ስላለ በዚህ አልጠራጠራትም በማለት መለሰላቸው፡፡
ከባልንጀሮቹ መካከል አንዱ እንዲህ አለ‹‹ሂጀ ወድጃት ለምጃት ብመጣ ምን ይቅጣህ አለው፡፡ እርሱም «በግብር ማወቅ ቀርቶ መልኳን አይተህ ብትመጣ እስከ አሁን ወጥቼ ወርጄ ያተረፍሁትን ወረቴን እሰጥሃለሁ አንተስ ወደሃት ለምደሃት ባትመጣ ምን ይቅጣህ» አለው ያም ነጋዴ የለፋሁበትን ወረቴን አስይዛለሁ»አለ ይህን ንግግራቸውን በመሐላ አጸኑት ተነሥቶም ወደ ተርቢኖስ ቤት ሂዶ ከደረሰ በኋላ የተርቢኖስን ጎረቤቶች ዕሌንኒን ጥሩልኝ አላቸው፡፡እነርሱም እርሷንስ ባሏ ከሄደ ጀምሮ እንኳንስ ሰው ፀሐይም አይቷት አያውቅ አሉት፡፡እርሱም ሠራተኛዋን ጥሩልኝ አለ የቤት ሠራተኛዋን አስጠርቶ እመቤትሽን ዕሌኒን እፈልጋታለሁ ጥሪልኝ አላት ሠራተኛዋም እርሷስ ይህ ሥራዋም አይደለም ለኔም አይቻለኝም አለችው፡፡
ብዙ ገንዘብ እሰጥሻለሁ ለእርሷም እሰጣታለሁ አላት ገንዘብ አያታልለው የለምና ሠራተኛዋም እሽ ብላ ወደ ዕሌኒ ሂዳ ሰው ይጠራሻል አለቻት ትሰፋ ነበር ቢሉ በወስፌዋ ትፈትል ነብር ቢሉ በእንዝርቷ እንዲህ ያለግብር ከወዴት ታውቂብኝ አለሽ ብላ መታቻት፡፡ ተመልሳ ተው ብልህ አስመታኽኝ አለችው፡፡ እርሱም ባልና ሚስቱ የሚተዋወቁበት አንድ ነገር ስጭኝ ብሎ ብዙ ገንዘብ ሰጣት እርሷም እንዲህ አለችው ‹‹በከተማው ነጋዴዎች መጡ ከባሕር ወጡ የብስ ረገጡ ብለህ አስነግር›› አለችው እርሱም ይህን ቃል በከተማው እንዲነገር አደረገ፡፡
ሠራተኛዋም ዕሌኒን ‹‹ነጋዴዎች መጡ ከባሕር ወጡ የብስ ረገጡ እየተባለ በከተማው ይነገራል ተነሽና ገላሽን ታጠቢ ልብስሽን ቀይሪ›› አለቻት፡፡ ቅድስት ዕሌኒም እውነት መስሏት ‹‹ይህን እኮ የምታደርጊው አንች ነበርሽ›› አለቻት፡፡ ‹‹በይ ተነሽ መታጠቢያ ቤት ግቢ ገላሽን ልጠብሽ›› አለቻት ዕሌኒም ወደ መታጠቢያ ቤት ገብታ ልብሷን አወለቀች ከደረቷ ላይ የበቀለ የአንበሳ ፀጉር የሚመስል ነበራት፡፡ ባልና ሚስቱ ሲጨዋወቱ የሚመለከቱት ከዕንቊ የተሠራ ቀለበት ከዚያ ላይ አስሮላት ነበር ስትታጠብ አውልቃ አስቀምጣው ስለነበረ ታጥባ ተመልሳ ስትቀመጥ ሠራተኛዋ አውጥታ ለዚያ ነጋዴ ሰጠቸው፡፡ እርሱም ደስ እያለው ወደጓደኞቹ ሄደ እንዴት ሁነህ መጣህ? አሉት ‹‹ወድጃት ለምጃት ወዳኝ ለምዳኝ መጣሁ›› አላቸው፡፡
ተርቢኖስም ‹‹አላምንም የኔ ሚስት ይህን አታደርገውም››አለው፡፡ ያነጋዴም ሁለቱ የሚተዋወቁበትን ያን የዕንቊ ቀለበት አሳየው እርሱም እውነት መስሎት ለብዙ ዓመታት የደከመበትን ወረቱን ለነጋዴው አስረከበና ወደ ቤቱ ሄደ፡፡ ጓደኞቹ ከቤታቸው ገብተው ከሚስቶቻቸው ጋር ተድላ ደስታ ሲያደርጉ እርሱ ግን አዝኖ ተክዞ ተቀመጠ፡፡ ዕሌኒም እንዲህ አለችው ‹‹ምነው በጓደኞችህ ቤት ተድላ ደስታ እየተደረገ አንተ አዘንህ ተከዝህ አንገትህን ደፋህ? አለችው ›› ተርቢኖስም እንዲህ አላት፡፡ ‹‹እነርሱ እኮ ወረታቸውን ማዕበል ሞገድ ሳያሰጥምባቸው በሰላም ይዘው ገብተው ነው እኔ ያላዘንሁትን ማን ይዘን? የወጣሁበትን የወረድሁበትን ንብረቴን ባሕር ሲያሰጥምብኝ›› አላት፡፡
እርሷም ‹‹ይህማ ምን ቁም ነገር አለው ያንተ ስልሳ ዘመድ የኔ ስልሳ ዘመድ አለን ተበድረህ ትሠራለህ አይዞህ›› አለችው፡፡ እርሱም በነገር እንዲህ ሲል ወጋት ‹‹አንችን እኮ ሁሉ ያምንሻል ይወድሻል እኔን ማን ይወደኛል? ማንስ ያምነኛል? እኔስ በተከበርኩበት ሀገሬ ተዋርጀ ባበደረሁበት ሀገሬ ተበድሬ አልኖርም ሀገሬን ጥየ እኼዳለሁ አላት›› እርሷም ‹‹አንተና እኔ አንድ አካል ነን ከምትሄድበት አብሬ እሄዳለሁ›› ብላ ተነሣች ‹‹እርሱም በይ ነይ›› ብሎ አስከተላት ወደ መርከብ ይዟት ገባ መርከብ ላይ ከተሳፈሩ በኋላ ‹‹እኅቴ ምነው ሳምንሽ ከዳሽኝ? ስወድሽ ጠላሽኝ?›› አላት፡፡ እርሷም ‹‹አንተን ጠልቼ ማነን ወድጄ? አንተን ከድቼ ማንን ለምጄ?›› አለችው፡፡
ተርቢኖስም የወደድሽው የለመድሽውማ ይኸው አለና ያን የሚተዋወቁበትን ዕንቊ አሳያት ‹‹እርሷም እንኳንስ ልወደው ልለምደው መልኩንም አላየሁት መልኬንም አላየኝ አለችው፡፡ ታግዘኝ ብለህ የሰጠኸኝ ሠራተኛ ነገሩን ነገረችኝ እንቢ ብየ መጥቼ መለስኋት ነጋዴዎች መጡ ይባላል ገላሽን ታጠቢ ልጠብሽ ብላ ከደረቴ ፈታችው ከዚያም ወስዳ ሰጥታው ይሆናል እንጂ እግዚአብሔር ምስክሬ ነው የማውቀው ነገር የለም አለችው”፡፡
ተርቢኖስም እንዲህ አላት ‹‹እግዚአብሔር ምስክርሽ ከሆነ ምንም ነገር ካለወቅሸማ ብሎ በሳጥን ቆልፎ ‹‹ግብርኪ ይትሉኪ፤ሥራሽ ይከተልሽ›› ብሎ ወደ ባሕሩ ወረወራት፡፡ እርሷም ዮናስን በባሕር ውስጥ የጠበቀ የምታመልከው አምላኳ በረድኤት ከልሏት ሳጥኑ ሳያፍናት ባሕሩም ሳያሰጥማት ብዙ መንገድ ከሔደች በኋላ ምንም ሳትሆን ሮም የምትባል ሀገር ላይ ስትደርስ ባሕሩ ሳጥኑን የብስ ላይ ተፋው፡፡
በዚያም የንጉሡ ባለሟሎች ነበሩና የነጋዴ ወርቅ መስሏቸው ደስ አላቸው ከፍተው ቢያዩት እንደ ፀሐይ የምታበራ ሴት አገኙ፡፡ ይቺስ ለእኔ ትገባለች ለእኔ ትገባለች በማለት እርስ በርሳቸው ተጣሉ መስማማት ሲያቅታቸው እንግዲያው ‹‹ለንጉሥ እንጂ ለእኛ አትገባም›› ብለው ወስደው ለንጉሡ ሰጡት፡፡

          ንጉሡ ቁንስጣም አይቶ በጣም ደስ አለው የአሕዛብ ነገሥታት ለግብረ ሥጋ ግንኙት አይቸኩሉምና የውስጥ ሰውነቷን የሚያጠራ ምግብና መጠጥ የውጭ ሰውነቷን የሚያጠራ ቅባትና ልብስ እየሰጣት ከቆየች በኋላ ለጋብቻ ጠየቃት፡፡ እርሷም አንተ አሕዛብ እኔ ክርስቲያን እንዴት ይሆናል? አለችው፡፡ በመልኳ ማማር ባነጋገሯ ለዛ ወዷታልና የአንቺን ሃይማኖት እከተላለሁ አምላክሽን አመልካለሁ አላት፡፡
እንግዲያወስ ዐርባ ቀን ስጠኝ ወደ አምላኬ ልጸልይ አለችው እሽ አላት፡፡ ሱባኤ ያዘች ወደ እግዚአብሔርም ጮኸች የዳዊት አባት የዳዊት ልጅ ሆይ ምነው ለአሕዛብ አሳልፈህ ሰጠኸኝ ብላ ከምግብ ተከልክላ በጾምና በጸሎት እግዚአብሔርን ጠየቀች፡፡ ከእግዚአብሔር የታዘዘ መልአክ መጥቶ ያንቺ ደም እርሱን ይቀድሰዋል በደምሽ አጥምቂው ከእርሱም ደግ ልጅ ትወልጃለሽ የአባቱንም መንግሥት ይወርሳል ንጉሥም ይሆናል አላት፡፡ እርሷም እንዲህ ስትል አምላኳን አመሰገነች ‹‹ከአቅሜ በላይ እንድፈተን ያልተውኸኝ አምላኬ አመሰግንሃለሁ በማለት አምላኳን አመሰገነችና እሽ በጄ አለችው፡፡ በዚያውን ቀን በግብር ተዋወቁ ፀነሰች ወንድ ልጅንም ወለደች ስሙንም ቆስጠንጢኖስ አለችው፡፡ ቆስጠንጢኖስ ማለት ሐመልማል ወይም ልምላሜ ማለት ነው፡፡
እናቱ ወደ ባሕር በተጣለች ጊዜ በእግዚአብሔር ጥበቃ ወጥታ ከወንዝ ዳር በሚገኝ ለምለም ቦታ ተገኝታ ነበርና፡፡ ቆስጠንጢኖስ ማለት ሐመልሚል ወይም ኅብረ ብዙ ማለት ሲሆን ኅብረ ነገዱን፣ኅብረ ትውልዱን፣ኅብረ ጥበቡን አስመልክቶ የወጣለት ምሥጢራዊ ስም ነው፡፡ በኅብረ ነገድ ከሁለት ወገን ከሕዝብና ከአሕዛብ ተወልዷልና በኅብረ ትውልድ በአባቱ አረማዊ ሲሆን በእናቱ አይሁዳዊ ነውና በኅብረ ጥበብም ጥበብ ሥጋዊ ጥበብ መንፈሳዊ ተሰጥቶታልና፡፡ ቅድስት ዕሌኒም ልጇን ክርስትናን ማለትም የክርቶስን ግርፋቱን ስቅላቱን ሞቱን ትንሣኤውን ዕርገቱን እየነገረች ስለክርስትና ሃይማኖትና በክርስቲያኖች ላይ የደረሰውን ግፍና መከራ ስደት የአብያተ ክርስቲያቱን መቃጠልና መዘጋት የመጻሕፍቶቹን መቆንጸል እየነገረች አሳደገቸው፡፡ የንጉሥ ልጅ ንጉሥ እንደሚሆን አስቀድማ ተረድተታ ነበርና፡፡

        ቁንስጣም ለመንግሥት የሚበቃ ልጅ ስላልነበረው ወንድ ልጅ ስለወለደችለት ከደስታው ብዛት የተነሣ የከበረ ስጦታ በመስጠት በዕንቊና በወርቅ አስጊጦ መኳንንቱና መሳፍንቱ ታላላቅ ሰዎች በተገኙበት በዓል አድርጎ አነገሣትና ንግሥት ዕሌኒ ተባለች (ድርሳነ መስቀል ዘጥር)
ቆስጠንጢኖስን የሀገሩን ባህልና ቋንቋ ጠንቅቆ ያውቅ ስለነበረ በበታቹ መስፍን አድርጎ ሾመው፡፡እርሱን በሾመው በሁለት ዓመቱ ቁንስጣ በተወለደ በዘጠና ዓመቱ ዐረፈ፡፡ ቆስጠንጢኖስም የአባቱን መንግሥት ተረክቦ የሮም ንጉሥ ኾነ ዕሌኒም የንጉሥ ሚስት የንጉሥ እናት ለመሆን በቃች፡፡
…………….. ይቆየን !

በመምህር ፈቃዱ ሣህሌ
ክፍል -፪

ከክፍል አንድ የቀጠለ……………..   

፩. በትምህርት፦ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን እግዚአብሔር በገለጠላት መሠረት ነገረ መስቀሉን አጉልታና አምልታ በማስተማር ክብረ መስቀልን ስትመሰክር ኖራለችም፤ ትኖራለች። ይህን የምታስተምረውም በጉባኤ፣ በመጽሐፍና በተግባር ነው። አስቀድሞ ነቢያት ለምሳሌም (መዝ. ፳፩፥፲፮-፲፱ ፤፷፰፥፳፩፣ ኢሳ. ፶፫፥፬-፲) በኋላም ሐዋርያትና ሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያን ሁሉ በአንደበታቸውም ኾነ በመጽሐፋቸው ስለ መስቀሉ ክብር በሰፊው በመግለጽ ተገቢውን ትምህርት ሰጥተዋል። አሁንም እንደቀድሞው ሊቃውንቱ በአብነት ጉባኤያት፣ በማኅሌት፣ በዝማሬ፣ በሰዓታት፣ በመንፈሳዊ ኮሌጆች፣ በሰንበት ትምህርት ቤቶች፣ በዐውደ ምሕረት፣ በቅዱሳት መጻሕፍትና በአገልግሎቶች ሁሉ የመስቀሉን ክብር በመመስከር ላይ ትገኛለች።
፪. በመሳለም፦ ቅዱሱ አምላካችን መድኃኔ ዓለም ክርስቶስ ለድኅነተ ዓለም በላዩ ላይ ስለ ተሰቀለበት ዕፀ መስቀልም የተቀደሰ መሆኑን ከላይ ከተገለጹት ማብራሪያዎች መረዳት አያዳግትም። ይህንን ቅዱስ መስቀል መሳም ወይም መሳለም መቀደስ (ቅድስናን ማግኘት)፥ መባረክ መሆኑም ግርታን የሚፈጥር አይደለም። ይህንን ምሥጢር የበለጠ ለመረዳት እግዚአብሔር አምላካችን በብሉይ ኪዳን ዘመን ካዘዛቸው ትእዛዛት አንዱን መመልከት መልካም ነው።
በኦሪት ዘፀአት እግዚአብሔር አምላካችን ለርእሰ ነቢያት ሙሴ ቅብዐ ቅዱስ የሚዘጋጅበትን መመሪያ ከሰጠ በኋላ በቅብዐ ቅዱሱ የሚከብሩትን ንዋያተ ቅድሳት ሲገልጽልን “የመገናኛውንም ድንኳን፥ የምስክሩንም ታቦት፥ ገበታውንም፥ ዕቃውንም ሁሉ፥ መቅረዙንም፥ ዕቃውንም፥ የዕጣን መሠዊያውንም፥ ለሚቃጠል መሥዋዕት የሚሆነውን መሠዊያና ዕቃውንም ሁሉ፥ የመታጠቢያውን ሰንና መቀመጫውንም ትቀባበታለህ። ሁሉንም ትቀድሳቸዋለህ፤ ቅድስተ ቅዱሳንም ይሆናሉ፤ የሚነካቸውም ሁሉ ቅዱስ ይሆናል።” በማለት ያትታል (ዘፀ.፴፥፳፮-፴።)
ይህንን አስገራሚ የእግዚአብሔር ጸጋ በማስተዋል ያነበቡ ሁሉ በአድናቆትና በደስታ ሆነው ቢያንስ ራሳቸውን እንዲህ ብለን ለመጠየቅ መገደዳቸው አይቀርም።

“የሐዲስ ኪዳን ጥላ በሆነ በዘመነ ኦሪት በነበረ ሥርዓት በቅብዐ ቅዱስ የከበሩት በመቀደሳቸው ምክንያት የሚነኳቸውን ሁሉ የመቀደስ ኃይል ካገኙ፥ ቅዱሱ ጌታ አማናዊ በኾነው ዘመነ ሐዲስ በቅዱስ ሥጋውና ክቡር ደሙ የቀደሰው መስቀልማ ምን ያህል ክብርና ቅድስና ይኖረው ይሆን? የሳሙትንና የተሳለሙትንስ እንዴት ያከብራቸውና ይቀድሳቸው ይሆን?” በዚህም መሠረት ክርስቲያኖች ቅዱስ መስቀሉን በመሳም ወይም በመሳለም ክብረ መስቀሉን እንመሰክራለን ።
፫. በመባረክ፦ ከላይ እንደገለጽነው በላዩ ላይ ከተሰቀለበት ከጌታችን ከኢየሱስ ክርስቶስ የባሕርይ አምላክነት የተነሣ መስቀሉ ቅድስናንና ኃይልን ተጎናጽፏል። ለዚህም ምስክሩ ከላይ እንዳየነው በመስቀሉ ዲያብሎስ ድል ተደርጎበታል፤ የገነትም ደጅ ተከፍቶበታል፤ ፈያታዊ ዘየማንም ወደ ገነት አስገብቷል። በዚህም ምክንያት ከላይ እንደገለጽነው የነካቸውንና በእምነት የነኩትን ሁሉ የመባረክ (የመቀደስ) ኃይል አለው። የጌታችን ቀሚስ ለ፲፪ ዓመታት ደም ሲፈሳት የነበረችው ሴት በእምነት በዳሰሰችው ጊዜ ደሟን በቅጽበት እንዳደረቀላት ማስታወስ ለዚህ ንዑስ ርእሳችን ጥሩ ማነጻጸሪያ ነው። (ማቴ.፱፥፳-፳፫።)
መስቀሉ ኃይለ እግዚአብሔር ያደረበት ከመኾኑም በተጨማሪ ለካህናት አባቶቻችን በተሰጣቸውም ሥልጣን እኛ ክርስቲያኖችና የእኛ የሆነው ሁሉ እየተባረክንበት ክፉ የኾነውን ሁሉ እናርቅበታለን፤ ጸጋ መንፈስ ቅዱስንም እንቀበልበታለን። በዚህ አጋጣሚ እስራኤል የተባለ አባታችን ያዕቆብ የልጅ ልጆቹን (የዮሴፍን ልጆች) በአባታቸው ዮሴፍ ጥያቄ የባረካቸው እጆቹን አመሳቅሎ (በመስቀል ምልክት) መሆኑን ልብ ይሏል። (ዘፍ.፵፰፥፲፪-፲፭።) ባራኪው እየባረከ፥ ተባራኪውም እየተባረከ ክብረ መስቀሉን ሲመሰክሩ ኖረዋል፤ እየመሰከሩም ይገኛሉ።
፬. በማማተብ፦ ክርስቲያኖች የሆንን እኛ በእንቅስቃሴዎቻችን ሁሉ ማለትም ከቤት ስንወጣ፣ ወደ ቤት ስንገባ፣ ሥራችንን ስንጀምር፣ ማዕዳችንን ስንጀምርና ስንፈጽም፣ መንገዳችንን ስንጀምር፥ በየመኻሉና ስናጠናቅቅ፣ ጸሎታችንን ስንጀምርና ስንፈጽም፣ አስደንጋጭ ነገር ሲገጥመን፣ በጸሎታችን የመስቀልን ስም ከሚያነሣ አንቀጽ ስንደርስ፣. . . ወዘተ ጣቶቻችንን አመሳቅለን (መስቀል ሠርተን) እንድናማትብ ኦርቶዶክሳዊት ቅድስት ቤተ ክርስቲያናችን ዘወትር ታስተምረናለች። “እኔ ግን በእግዚአብሔር ጣት አጋንንትን የማወጣ ከሆንሁ፥ እንግዲህ የእግዚአብሔር መንግሥት ወደ እናንተ ደርሳለች።” (ሉቃ. ፲፩፥፳) የሚለውን የእግዚአብሔር ቃል ከዚሁ ጋር አያይዞ ማየት፥ ምሥጢሩንም በማገናዘብ መረዳት ይቻላል። ይህም የመስቀሉን ፍቅርና ክብር የምንገልጽበት ሌላው መንገዳችን ነው።
፭. በአንገት በማሠር፦  ክብረ መስቀልን ከምንገልጽባቸው ክርስቲያናዊ የሕይወት ጉዞዎች አንዱ መስቀሉን በአንገት ማሰር ነው። ይህንን የምናደርገው ላመንበት ሃይማኖት፥ ለተቀበልነውም መንፈሳዊ አደራ ያለንን ታማኝነት ለመግለጽ ነው። “በሃይማኖቴ አላፍርም፥ አልደራደርም፤ አንገቴንም እንኳን ሳይቀር ለመስጠት ዝግጁ ነኝ፤” ለማለት ነው። በኦሪቱም እግዚአብሔር አምላካችን በሙሴ አማካኝነት የሰጠውን አምላካዊ ትእዛዝ መመልከት ቃሉን ይበልጥ ለመረዳት ይረዳናል።

ዳግመኛም “እኔም ዛሬ አንተን የማዝዘውን ይህን ቃል በልብህ ያዝ። ለልጆችህም አስተምረው፤ በቤትህም ስትቀመጥ፥ በመንገድም ስትሄድ፥ ስትተኛም፥ ስትነሣም ተጫወተው። በእጅህም ምልክት አድርገህ እሠረው፤ በዓይኖችህም መካከል እንደ ክታብ ይሁንልህ። በቤትህም መቃኖች፥ በደጃፍህም በሮች ላይ ጻፈው።” በማለት የተናገረው ይህንኑ የሚያስገነዝብ ነው ። ጠቢቡ ሰሎሞንም በተመሳሳይ የተናገረው ከዚሁ ጋር ሊመሳከር የሚችል ነው። እንዲህ ያለው፦ “ልጄ ሆይ፥ የአባትህን ትእዛዝ ጠብቅ፤ የእናትህንም ሕግ አትተው፤ ሁልጊዜ በልብህ አኑረው፤ በአንገትህም እሰረው። ስትሄድ ይመራሃል፤ ስትተኛም ይጠብቅሃል፤ ስትነሣ ያነጋግርሃል” (ምሳ ፮፥፳-፳፫)
፮. በሕዝቡ ባህልና የዕለት ተዕለት አኗኗር ውስጥ በመጠቀም፦ ቅዱስ መስቀል ከላይ ለመግለጽ እንደሞከርነው የክርስቲያኖች የድኅነት ዓርማ ወይም ምልክት ነው። በዚህም ምክንያት ክርስቲያኖች ሁሉ ስለሚመኩበት በአንገታቸው በማሠር ብቻ ሳይወሰኑ በግንባራቸውና በእጆቻቸው በመነቀስ፣ በመኖሪያ ቤታቸው ጣሪያ ላይ በማድረግ፣ በልብሶቻቸው በመጥለፍና በመሳሰሉት ገላጭ ክንውኖች በመጠቀም ለአምላካቸው ለክርስቶስና ለተሰቀለበት መስቀል ክብር ያላቸውን ፍቅርና ታማኝነት በፊትም አባቶቻችን፥ ዛሬም ልጆቻቸው ሲመሰክሩ ኖረዋል፤ ይኖራሉ።
፯. በአባቶች እጅ ዘወትር በመያዝ፦ ከርእሰ ሊቃነ ጳጳሳቱ ጀምሮ እስከ ቀሳውስቱ ድረስ ያሉ የቤተ ክርስቲያን አገልጋዮች በእንቅስቃሴዎቻቸው ሁሉ መስቀሉን ይዘው ነው የሚንቀሳቀሱት። የክርስቶስ ቤተሰቦች የሆኑትን ኦርትዶክሳውያን ምእመናንም በቤተ ክርስቲያንና በየቤቶቻቸው እንዲሁም በየመንገዱ ሁሉ ይባርኩበታል።

በተጨማሪም እንደሚታወቀው አባቶቻችን በአገልግሎት ሂደት ወቅት በተለየ ሁኔታ መስቀሉን ይጠቀማሉ። በቅዳሴና በምሥጢራት አጠቃቀም ጊዜ ዲያቆናትም የመጾር መስቀል በመባል የሚታወቀውን የሚጠቀሙ ሲሆን በጥቅሉ ቅድስት ቤተ ክርስቲያናችን ያለ መስቀሉ የምትፈጽመው ምንም ዓይነት ምሥጢርና አገልግሎት የላትም። ይህም ለመስቀሉ ያለንን አክብሮትና ፍቅር የምንገልጽበት ሌላው ማሳያችን ነው።
፰. በጥንታውያን ቅርሶቻችን ላይ በማድረግ፦ሀገራችን ኢትዮጵያ ክርስትናን ከኢሩሳሌም ቀጥሎ ከሌሎች ሀገሮች ቀድማ የተቀበለች ሀገር እንደመሆኗ ትእምርተ መስቀሉን ተቀብላ ያላትን ፍቅርና ክብር ለመግለጽ በልዩ ልዩ መገልገያዎቿ ላይ በመቅረጽ ስትጠቀምበት ኖራለች። ለማሳያ ያህልም፦ በመገበያያ ገንዘቦች (ሳንቲሞች)፣ በነገሥታት ዘውዶችና አልባሳት ላይ በመቅረጽ፣ በቤተ መንግሥት ቤቶች፣ አጥሮችና የመሳሰሉት ላይ የመስቀሉን ምልክት በማኖር ለመስቀል ያላትን ክብር ስትገልጽ ኖራለች፤ ዛሬም ስለ ክብሩ ትገልጻለች፡ትመሰክራለችም።
፱. በቅድስት ቤተ ክርስቲያን ጉልላት፣ በበሮቿ፣ በግንቦቿ፣ በአጥሮቿና በንዋየ ቅድሳቷ ሁሉ ላይ ትእምርተ መስቀሉን በመጠቀም፦ ከላይ የጠቀስነው እንደ ሀገር ሲታይ ሲሆን አሁን ደግሞ እንደ ቤተ ክርስቲያን የሆነውን እንመልከት በገሃድ እንደሚታየው ኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ከጉልላቷ ጀምሮ በሕንጻ ቤተ ክርስቲያኗ ሁለንተና ላይ የመስቀሉን ምልክት ተሸክማ ትታያለች። ክብረ መስቀሉን ከምትመሰክርባቸው መንገዶች አንዱ በውስጥና በውጭ አገልግሎት ሁሉ በንዋየ ቅድሳትና ላይ መስቀሉ ተቀርጾበት ለአገልግሎት ማዋል የተለመደና የታወቀ ነው።
፲. በስሙ በመሰየም፦ በመስቀሉ ስም ታቦት (ጽላት) ቀርፆና ቤተ ክርስቲያን ሠርቶ አክብሮ መገልገል የመጀመሪያው ማሳያ ነው። በተጨማሪም ካህናት ተጠማቂዎች ፡ ምእመናንን በመስቀሉ ስም ገብረ መስቀል፣ ወለተ መስቀል፣ ብርሃነ መስቀል፣ መስቀል ክብራ፣. . . እያሉ በመሰየም ነው።) ለመሰቀሉ ያላቸውን ክብርና ፍቅር ሲመሰክሩ ኖረዋል፤ይኖራሉም።
፲፩. በዓሉን በማክበር፦ እንደሚታወቀው ቅድስት ቤተ ክርስቲያናችን በዓለ መስቀልን ከዘጠኙ ንዑሳት የጌታ በዓላት መካከል አንዱ እንዲሆን አድርጋለች። በቅድስት ቤተ ክርስቲያናችን አስተምህሮ መሠረት በተለይ ዓመታዊ በዓላቱን ክርስቲያኖች እንደ አቅማቸውና ዕውቀታቸው መታሰቢያውን እያደረጉ በማክበር ይማጸኑበታል። በይበልጥ ደግሞ በመስቀል ስም በተሰየሙ አብያተ ክርስቲያናት በልዩ ሥርዓት እያከበሩ በረከተ ሥጋ በረከተ ነፍስን እያገኙና እያደሉ ይኖራሉ። በተለይም ኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያናችን በመላው ዓለም ዘንድ በታወቀው የመስከረም ፲፮ የደመራ በዓልና የመስከረም ፲፯ በዓለ መስቀል በምትሰጠው አገልግሎትና በምትፈጽመው ምስክርነት ለሀገራችን ለኢትዮጵያ ታላቅ በረከትን ስታድል ኖራለች፤ ትኖራለችም። ለክብረ መስቀሉ ማክበሪያ ይሆን ዘንድም ቅድስት ቤተ ክርስቲናችን በመላው የሀገራችን ክፍሎች የመስቀል በዓል ማክብሪያ ዐደባባዮችን ተቀብላ ዓመታዊ በዓለ መስቀሉን በማክበር ላይ ትገኛለች።
፲፪. በልዩ ኹኔታ የተፈጸመ ምስክርነት፦ እግዚአብሔር አምላካችን በብሉይ ኪዳን ክብሩን የገለጸባትን ታቦተ (ጽላተ) ጽዮንን ከዓለም ሀገራት መርጦ በኢትዮጵያ ማኖሩ ይታወቃል። በተመሳሳይ ጌታችን አምላካችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ የተሰቀለበትንና ክብሩን የገለጸበትን ቅዱስ መስቀል (ግማደ መስቀል) በአደራ ያኖረው በኢትዮጵያ መሆኑም ግልጽ ነው።

በዐፄ ዘርዐ ያዕቆብ ዘመነ መንግሥት በ፲፭ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ወደ ኢትዮጵያ የመጣውን ግማደ መስቀል አባቶቻችንና እናቶቻችን በታላቅ ክብር ተቀብለው መስቀለኛ በሆነው ግሸን ደብረ ከርቤ ቅዱስ ተራራ አውጥተውና ለምድር አደራ ሰጥተው ዛሬም ድረስ በክብር ተቀምጦ ይገኛል። በዚህም መሠረት “አንብር መስቀልየ በዲበ መስቀል፤ መስቀሌን በመስቀለኛ ስፍራ አኑር፤” በማለት በቅዱስ ዑራኤል አማካኝነት ልዑል እግዚአብሔር የሰጠውን ትእዛዝ በመፈጸም በፈሪሀ እግዚአብሔር የሚመሩ እውነተኛ የወንጌል አማኞች መሆናቸውን ለዓለም አሳይተዋል። ከመስቀሉ ጋር በተያያዘም በዚሁ ቅዱስ ስፍራ በያመቱ መስከረም ፲፮ እና ፲፯ እንዲሁም ፳፩ ቀናትን በልዩ ክርስቲያናዊ ሥርዓት በማክብር ለመስቀሉ ያለንን ክብር በመመስከር ላይ እንገኛለን።
እንደሚታወቀው ሁሉ ከቅድስት ዕሌኒ ጋር በተያያዘ ተረክቦተ መስቀሉን (የመስቀሉን መገኘት) ያለውን ታሪክ የዓለም ማኅበረሰብ የሚያውቀው፣ የሚጽፈውና የሚናገረው ነው። በዓለም ላይ የሚገኙ አኃትና ኦርቶዶክሳውያን አብያተ ክርስቲያናት በየባህላቸው በዓለ መስቀልን የሚያከብሩበት የየራሳቸው መንገድ እንዳላቸውም ይታወቃል። ሌላው በክርስትና ስም የሚጠራው የምዕራቡ ዓለም ደግሞ እንኳን ሊያከብረው ይቅርና መስቀሉን በማጥላላትና በመንቀፍ የስህተት ትምህርት በማሠራጨት ተጠምዷል ፡፡በዚህ ሁሉ የተደበላለቀ ሁኔታ ውስጥ ከዓለም ሀገራት ተለይታ ለታወቀውና ለተገለጸው መስቀለ ክርስቶስ ተገቢውን ክብር በአፀደ ቤተ ክርስቲያን ሳትወሰን በዐደባባይ በዓልነት ወስና በደመቀ ሁኔታ ስትሰጥ የኖረችና በመስጠት ላይ ያለች ብቸኛ ቤተ ክርስቲያንና ሕዝበ ክርስቲያን ያሉባት ሀገር ኢትዮጵያ ብቻ ነች።

መ. ማጠቃለያ
ቅዱስ መስቀል እንደ ተቋም ለኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያናችን፥ እንደ ኅብረትም ለአንዲቷ የምእመናነ ክርስቶስ ጉባኤ ሁለንተናዋ ነው። በተለይም ተጋዳዪቱ የክርስቶስ አካል ኦርቶዶክሳዊት ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ኃይል፥ ጽንዕ፥ መመኪያ ትእምርት (ምልክት) ይሆናት ዘንድ ከጌታዋ በተሰጣት መመሪያ መሠረት ተሸክማውና ተመርኩዛው ነገረ ክርስቶስን ስትመሰክር ትኖራለች። “ከቀስት ፊት ያመልጡ ዘንድ፥ ወዳጆችህ እንዲድኑ፥ ለሚፈሩህ ምልክትን ሰጠኻቸው።” (መዝ. ፶፱፥፬።) ተብሎ በቅዱስ ዳዊት እንደተገለጸው፥ ከአምላኳ የተሰጣትን ቅዱስ መስቀል ተቀብላና አክብራ እንደ አስፈላጊነቱ ስትጠቀምበት ኖራለች፤ ትኖራለችም። በዓለ መስቀሉን አባቶቻችንና እናቶቻችን በአማረና በደመቀ ሁኔታ ሲያከብሩ ኖረዋል፥ እኛም እናከብራለን፤ ስንል ምን ማለታችን ነው? ጽኑዓን የሆኑት አባቶቻችንና እናቶቻችን የቻሉትን ማድረጋቸውና እኛም የቻልነውን ሁሉ ማድረጋችን ለመስቀሉ እነርሱ የጨመሩለት፥ እኛም ደግሞ የምንጨምረው ክብር ኖሮ አይደለም።
ይልቁንስ ለቅዱስ መስቀሉ ክብር የነበራቸውንና ያለንን ፍቅር ለመግለጽ ያህል እንጂ ዋናው ምሥጢር በመስቀሉ ከብረውበታል፤ እኛም እንከብርበታለን፤ ማለታችን ነው። በዓለ መስቀሉን ከላይ በገለጽናቸው ልዩ ልዩ መንገዶች ስናከብርም በቅዱስ መስቀሉ ያገኘነውን እና የተረጋገጠውን የመዳናችንን ምሥጢር እያወደስንና እያከበርን እየመሰከርንም መሆኑን መረዳት ያስፈልጋል።በክፉዎች አይሁድ ተቀብሮና ጠፍቶ የነበረው ቅዱስ መስቀል በፈቃደ እግዚአብሔር በቅድስት ዕሌኒ አማካኝነት ወጥቶ ከተገኘበት ጊዜ ጀምሮ በዓለ መስቀል በልዩ ሁኔታ መከበር መጀመሩ ይታወቃል። በዚህ ዘመን የምንገኝ ክርስቲያኖችም በዓለ መስቀሉን ስናከብር ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በመስቀሉ ላይ በቆረሰው ቅዱስ ሥጋውና ባፈሰሰው ክቡር ደሙ የሰጠንን ሀብታት በማስታወስ መሆን እንደሚገባው መርሳት የለብንም። በመስቀሉ ሰላምን፣ ዕርቅን፣ አንድነትን፣ ሕይወትን፣ ፍቅርን፣ ደስታን፣ ክብርን፣ ርስተ መንግሥተ ሰማያትን ማግኘታችን ይታወቃል። ዛሬ ግን የመስቀሉን ስጦታዎች ወደ ጎን ገሸሽ አድርገናቸው በተቃራኒው የጥፋት መንገድ ውስጥ በመግባታችን ጦርነትን፣ ጸብን፣ መለያየትን፣ኅዘንን፣ ሞትን፣ ውርደትን፣ . . እያነገሥናቸው መሆኑም ግልጽ ነው።
ስለዚህ በዓለ መስቀሉን ስናከብር እግዚአብሔር አምላካችን አሁን ከእኛ የሚፈልገው ምንድን ነው? የሚለውን ቆም ብሎ ማስተዋል ይኖርብናል። ይህ በዓል የቅዱስ መስቀሉን ትሩፋቶች በማሰብ ከጥላቻ ይልቅ ፍቅርን፣ ከጦርነት ይልቅ ሰላምን፣ ከመለያየት ይልቅ አንድነትን፣ ከኅዘን ይልቅ ደስታን፣ ከሞት ይልቅ ሕይወትን፣ ከውርደት ይልቅ ክብርን፣ ከቂምና ከበቀል ይልቅ ዕርቅን፣ . . . ለማረጋገጥ አቅም የፈቀደውን ሁሉ የሚያደርጉ ምእመናንንና ምእመናትን ይፈልጋል። ከዚሀ ውጪ ሆነን ቀን ቆጥርን፣ ነጭ ለብሰን፣ ቤታችንን ጎዝጉዘን፣ ጠጅ ጥልን፣ ጠላ ጠምቀን፣ ፍሪዳ አርደንና አወራርደን፣ ታላቅ ድግስ በመደገስ መስቀሉን አጅበን፣ ሆ! ብለንና ዘምረን በማሳለፍ ብቻ በዓለ መስቀልን ያከበርን የሚመስለን ካለን የተሳሳትን መሆናችንን መገንዘብ ይኖርብናል።

በዓሉ ታሪኩን በመተረክ ላይ ብቻ ሳንወሰን እንደቀድሞው ሁሉ ዛሬም የጠፋውንና ያጣነውን ለኢትዮጵያ፣ ለቅድስት ቤተ ክርስቲያንና ለሁላችንም በእጅጉ አስፈላጊ የሆነውን ነገር ሁሉ መፈለግንና ከተቀበረበት ቆፍሮ ማውጣትን ይፈልጋልና።
እንደ ደመራው እሳትም የፍቅርን፣ የሰላምን፣ የደስታንና የአንድነትን እሳት በሃይማኖት በማቀጣጠል (በማንደድ) ጥላቻን፣ መለያየትን፣ ዘረኝነትን፣ ኅዘንንና የመሳሰሉትን ጎጂ የሆኑ የሰው ልጅ ጠላቶች በተቀጣጠለው እሳት ማጥፋት ይጠበቅብናል። እያንዳንዳችን የመስቀሉ ወዳጆች የሆንን ሁሉ ራሳችንንም እንደ ዕጣኑ መዓዛ የተወደደ መሥዋዕት አድርገን እስከ ማቅረብም ደርሰን አስፈላጊውን ሁሉ መሥዋዕትነት ለመክፈል መዘጋጀት ተገቢ ነው። ከምንም በላይ እያንዳንዳችን ከእግዚአብሔር ጋር ሕጉንና ትእዛዙን በመጣስ መጣላት አለመጣላታችንን ማረጋገጥ አለብን። እኛው በድለን ከእርሱ ተጣልተንና ተለይተን ስንኖር ዕርቅ፣ ሰላምና አንድነትን የሰጠን ወልደ እግዚአብሔር ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ መሆኑ ይታወቃል።
አሁን ራሳችንን መመርመር ያለብን በእኛና በእግዚአብሔር መካከል የጥል ግድግዳ አቁመናል ወይስ አላቆምንም? የሚለውን ነው። የጥል ግድግዳ አቁመን ከሆነ በዓለ መስቀልን ልናከብር የሚገባው በመጀመሪያ የጥሉን ግድግዳ አፍርሰንና በንስሓ ወደ ቤቱ ከተመለስን ከኃጢአት ከበደላችን ከነጻን በኋላ በመስቀሉ ላይ የተቆረሰውን ቅዱስ ሥጋውንና ክቡር ደሙን በመቀበል ነው። እንዲህ ባለ መንገድ ማክበር ከቻልን “መስቀል መልዕልተ ኵሉ ነገር ያድኅነነ እምፀር።ከጠላት የሚያድነን መስቀል ከሁሉ ነገር በላይ ነው።” በማለት ከቅዱስ ያሬድ ጋር ለመዘመርና በዓለ መስቀሉን በእውነት ለማክበር እንችላለን።
     ልዑል እግዚአብሔር በኃይለ መስቀሉ ይጠብቀን ለዘለዓለሙ አሜን።