Moggaasa Torbeewwan Sooma Guddaa Keessatti Argaman fi Hiila Isaanii

in

Gabre Igzi’aabiher Yikunoo

Qulqulluun Yaared maqaaan isaa bal’inaan kan inni ittiin beekamu ykn ka’u keessaa inni guddaan  torbeewwan ji’oota sooma guddaa keessa jiraaniif  moggaasa maqaa isaaniif kenuunidha. Qulqulluun Yaareed moggaasa maqaa kan inni isaaniif kenne hojiiwwan dhiifama fi jaalala, raajiiwwan, hojii dhiifamaa, fayyinaa fi jaalalaa Gooftaan keenya raawwate, barumsa Inni barsiise itti fayyadamuunidha. Waluumaagalatti sooma guddaa keessa torbeewwan sagal kan jiran yoo ta’an moggaasa fi hiikkoo isaanii akkaata armaan gaddiiti ilaaluf yaalla.

  1. ዘወረደ-Zewerede:

“Zewerede” jechuun bu’uu jechuudha. Samii irraa bu’uu Gooftaa waan dubbatuuf mooggaasa kana argateera. Torbeen kun guyyoota Gooftaan keenya samii irraa bu’uun nama ta’uu Isaa, foon dhala namaas uffaachuu Isaa itti himamudha. Torbeewwan kanneen keessatti barnoonni kennaman, kitaaboleen dubbifaman, faarsaawwan faarfataman, wangeelli hiikaman hundi waa’ee dhima kanaa irraatti kan xiyyeeffatanidha.

Wangeela torbee kana keessatti dubbifaman yeroo ilaallu irra jireessaan wangeelli Yohaanis ni caqafama. Fakkeenyaaf: “Yoon waa’ee addunyaa isinitti himu yoo hin amanne yoon waa’ee samii isinitti himu akkamiin amantu? Samii irraan kan bu’een alatti gara samiitti ol kan bahe tokko illee hin jiru; Innis samii irra kan jiraatu dhala namaatti” jedhameera (Yoh.3:12-13).  Dhala namaa jechuun kan waamame qaama addaan nama ta’uun kan ibsame Gooftaa keenya Iyesuus Kiristoosidha.

Gooftaan keenya Iyyesuus Kiristoos gidiraa foonii fi lubbuu Addaam fi dhala namaa hundaa qaqqabe  irraa bilisa isa gochuuf, isa fayyisuuf  gara addunyaa kan dhufe  kan yaade hundaas raawwachuun gara Abbaa Isaatti  kan deebi’edha. Walumaagalatti torbeen “ዘወረደ-zeweredee” samii irraa bu’uu Gooftaa keenya Iyyesuus Kiristoos kan itti himamu, kan itti yaadatamudha. Gooftaan keenya jaalalaa fi kasoomina (gad of-qabuu) dhugaan gara addunyaa kanaatti bu’uu Isaa qormaata fannoo Isarra gahe yaadachaa nutis kanneen badii keessatti argaman tuffachaa fi ceepha’aa otoo hin ta’iin jaalalaan itti dhiyaachaa fi isaan tajaajilaa itti dhiyaachuu akka qabnu hubachuu qabna.

  1. ቅድስት-Qiddisti (Qulqulleettii):

Qulqulluun Yaared torbee lammaffaa sooma guddaaf moggaasa inni kenne “Qidisti” kan jedhudha. Jechi “Qidisti” kun isa Gi’iiziin “ቀደሰ” jedhu irraa kan dhufe yoo ta’u hiikni isaas adda baase, foo’e, calale, filate, kabaje jechuudha. Kana irraas “Qidisti” jechuun eebifamtuu, kabajmtuu hiika jedhu arganna. Jechi qulqulluu jedhu Qulqulummaa amalaa Waaqa irraa argamuun Qulqulloota Waaqni isaan filate fi kennaan qulqullummaas isaaniif kennameef kan tajaajiludha. Fakkeenyaf qulqulloota namoota, qulqulloota ergamoota, bakkeewwan qulqullaa’oo, kitaabolee qulqullaa’oo kaasuu ni dandeenya. Haaluma kanaan qulqullummaa guyyaa Sanbataa ilaalchisee barnoota Gooftaan keenya barsiise weedduu fi dubbisan kaasuun kanas sababa godhachuun torbee sooma guddaa lammaaffaa maqaa kanaan moggaaseera.. Kanas “እግዚአብሔርሰ ሰማያተ ገብረ፤ አሚን መሠናይት ቅድሜሁ፤ ቅድሳት ወዕበየ ስብሐት ውስተ መቅደሱ” Waaqayyoo garuu samiiwwan hojjete; galanni fi miidhaginni fuuldura Isaati; Qulqullummaan Isaa fi kabajni Isaas mana Qulqullummaa Isaa keessatidha” isa jedhu irraa ka’uun kan faarfatamutu ni lallabama. (Farsa Dawit 95፥5-6)

Torbee sooma guddaa lammaffaa “Qidisti” jedhamtu kanatti barnoonni Gooftaa wangeela Mat.6:16-25  irratti argamutu ni barsiifama, ni lallabama, ni hiikamas.

  1. ምኩራብ-Mikuraab:

Bakka sirni waaqeffannaan Waaqayyoo itti raawatamu fi sabni Israa’eel walitti qabaman keessaa inni tokko “Mikuraab” ture. Qulqulluun Yaareed torbee sooma guddaa sadaffaa kan inni “Mikuraab” jechuun moggaasse Gooftaan keenya Mikuraab keessatti argamuun kabaja Mana Kiristaanaa eegsisuu isaanidha. Torbee kana keessatti sagaleen Waaqayyoo dubbifamu jecha faarsaa Daawit 68:9-10 irra jiru “እስመ ቅንዐተ ቤትከ በልዐኒ፤ ትዕይርቶሙ ለእለ ይትዔየሩከ ወድቀ ላዕሌየ፤ ወቀጻእክዋ በጾም ለነፍስየ” (“hinaaffaan mana kee na nyaateera; namoonni na arabsanis arabsoon isaanii naratti kufeera; lubbuukoos sooman nan adabe” jechuudha).

Mana kadhannaa kan taate Mana Kiristaanaa keessatti namoonni hojii foonii, daldaalaas keessati raawwachaa waan turaniif namoota keessatti kana raawwachaa turan hunda qacceen isaan garafee erga isaan arii’een booda bineeldota sanas baaseera (Yoh.2:12). Fakkeenyuma kanaan qaama dhala namaa isa Mana Qulqullummaa Waaqayyoo jedhame kan xurreessu Waaqni akka isa adabu torbeetti baranudha (1Qor.6:16-17)

  1. መጻጉ-Matsaagu:

Torbeen kun Gooftaan keenya Iyyesuus Kiristoos hojiiwwan fayyinaa dhibamtoota foonii raajiin, kanneen lubbuu immoo barnootaan fayyinaa Inni raawwate bal’inaan kan itti himamu dha. “Matsaaguu” jechuun dhibamaa, dhukkubsataa jechuu dha. Gooftaan keenya nama ta’uun, foon dhala namaas uffachuun gara addunyaatti dhufee dhibamtoota fayyisuu Isaa kana qulqullichi Yaared “Matsaguu” jechuun moggaasa isaaf kenneera.

Torbee Matsaaguutti kutaalee kitaabotaa dubbifaman keessaa inni guddaan diyaaqoniin sagalee isaa ol kaasun “እግዚአብሔር ይረድኦ ውስተ ዐራተ ሕማሙ፤ ወይመይጥ ሎቱ ኵሎ ምስካቤሁ እም ደዌሁ፤ አንሰ እቤ እግዚኦ ተሣሃለኒ” jechuun erga faarseen booda wangeelli Qulqulluu Yohaanis booqonnaa 5 irra jiru ni dubbifama. Namoonni dhibee fooniinis ta’e dhibee lubbuun qabamuun rakkatan hundi dhiifama Waaqa isaanii akkka argatan abdii kan itti argatanidha.

Walumaagalatti nuti seenaa kana irraa waantota baay’ee ni baranna. Inni jalqabaa nama jaalachuu fi kabajuu dha. Fayyina namaaf jecha gad-of qabuus ni baranna. Jireenyi Kiristaanummaa jireenya jaalalaa, jireenya tokkummaa fi jireenya nageenyaati. Jireenya ofiif qofa jiraatan otoo hin ta’iin fayyina namoota biraafis gad jedhan waan ta’eef nutis ayyaana kana yeroo kabajnu soomas yeroo soomnu kana ilaalcha keesa galchuun ta’uu qaba.

  1. ደብረ ዘይት-Debire Zeyit:

“Debire Zeyiti” kan jedhu jecha Gi’iizii yommuu ta’u hiikkaan isaa Tulluu (Gaara) Zayitaa jechuu dha. Tulluu sana irrattis Ejersi baay’inaan waan argamuuf moggaasa isaas gamuma kanaan argateera. Tulluu Debire Zeyit irratti Gooftaan keenya Iyyesuus Kiristoos xumurri addunyaa kanaa maal akka fakkaatu barsiiseera. “Innis Debire Zeyit irra taa’aa osoo jiruu Duukaa buutonni Isaa qofaa Isaatti itti dhiyaatanii: nutti himi kun yoom raawwataa? Mallattoon dhufaatiikee fi kan xumura addunyaa kanaa maalii? jedhani” (Mat 24:3). Xumurri addunyaa kanaa yoom akka ta’ee fi mallattoon isaas maal akka ta’e gaaffii gaafatameef Gooftaan keenya deebii kenneera. Xumurri addunyaa kanaa Waaqayyo qofaa biratti kan beekamtu malee ilma namaaf ammatti akka hinbeekamne hubachiiseera.

Addunyaan Kun Kan Darbitu Yoomii?

Gooftaan keenyaa fi Qorichi keenya Iyyesuus Kiristoos guyyaa fi sa’aatii dhufaatii Isaa ibsuu caalaa “Kana beekaa; Abbaan manaa yeroo hattuun itti dhuftu osoo beekee  dammaqee yeroo manni isaa qofforamu hin dhiisu ture. Kanaafuu isin immoo qophaa’aa jiraadhaa; ilmi namaa yeroo isin hin beeknetti dhufaati” jechuun hubachiiseera (Maat 24:43-44). Qabeenyaa fi meeshaa mana isaa keessa jiru akka jalaa hin fudhanneef abbaan isaa dammaqinaan akkuma eeggatu, hattuutti kan fakkeeffamu ergamaan du’aa jireenyi amantootaa gaabbiidhaan osoo hin qophaa’iin akka hin fudhatamneef gaabbii fi soomaan, kadhannaa fi sagadaan akkasumas Fooni fi Dhiiga Isaatiin murtaa’anii akka jiraataniif dubbateera. Namoonni bara Nooh turan Waaqayyo yeroo gaabbiidhaaf isaaniif kenne (bara dhibba tokkoof digdama) itti fayyadamuu hinfeene. Inumaayyuu cubbuu kan biraa raawwachuudhaaf yerittii sana qoddachaa turan: waggaa dhibba tokkoof fedhii foonii raawwatanii waggaa digdama haftutti qalbii jijjiirrachuudhaaf osoo karoorfataniis mul’ataniiru. Sababa kanaanis bishaan badisaa akka tasaa samii irraa roobee isaan balleesse. Dheekkamsichi namoota bara Nooh akkuma tasaa isaan argate Ergamaan du’aa akka tasaa akka isin bira akka hin geenye qophaa’aa jiraadhaa jedheera. Maat 24:44

Mallattoon Darbuu Addunyaa Kanaa Maalii?

Gooftaan keenyaa darbuu addunyaa kanaa ilaalchisee gaaffiiwwan Isaaf dhiyaatan keessaa tokko mallattoo dhufaatii Isaati. Gooftaan keenyas dhufaatii Isaa isa lammaffaan dura dhimmoota toorbaa ol kan ta’an mallattoodhaan kan mul’atan ta’uu isaanii ibseera. Isaan keessaas:- ka’uu raajota sobduu, badisaa bakka qulqullaa’aatti mul’achuu, qabbanaa’uu jaalalaa akkasumas waraanaa fi dhagahamuun oduu waraanaa kanneen mallattoodhaaf dhiyaatan keessaa kanneen gurguddoodha.

Lallabaa (Misbaakii) fi Wangeela

Gaafa Debire Zeyitii lallabni lallabamu ‹‹እግዚአብሔርሰ ገሃደ ይመጽእ፤ ወአምላከነሂ ኢያረምም፤ እሳት ይነድድ ቅድሜሁ›› (“Waaqayyo Ifa ta’ee ni dhufa; Waaqni keenya ni dhufa, hin callisus; fuula Isaa duraa abiddi ni boba’a”) Far 49:3 isa jedhudha. Barreeffamni Wangeela Maatiyoos 24 irratti barreeffamee jiru hiikamee barumsi bal’inaan ni kennama.

  1. ገብርኄር-Gebire Heer:

Toorbeen Sooma Guddaa inni jahaffaan “Gebire Heer” kan jedhamudha. Tajaajilaa gaarii ta’e raawwatee Waaqayyo irraa ragaa kan argate hunduu maqaa kanaan waamama. Gooftaan keenyaa fi fayyisaan keenya Iyyesuus Kiristoos guyyaa murtii “Koottaa isin eebbifamtoonni Abbaako: yeroo addunyaan uumamte irraa eegalee Mootummaan isiniif qopheesse dhaalaa” jedhee gara mootummaa Isaatti kan isaan galchu tajaajiltoota amanamoo ta’uu beeksiseera (Mat 25:34). Tajaajiltoota gaarii kanneen jedhaman hojii qajeelummaa amantaadhaan raawwataniini dha. Kana jechuunis “Uumaan keenya akka raawwannuuf kan nu ajaje dalaga qulqullaa’aa dha. Gargaarsaa fi gaarummaa isaatiin hojii kana hojjennee bu’aa irraa arganna, ittis fayyadamna” amantaa jedhuun hojii gaarii hojjetanii kan dhaalanidha. “Tajaajilaa gaarii” jedhamanii Waaqa biratti galateeffamuus ta’e Mootummaa Waaqayyoo dhaaluun gaarummaa Waaqayyootiin qofaa osoo hin ta’iin hojii qajeelaa Kiristaanummaa raawataniini dha.

Raawwii Kiristaanummaa nama Galateeffachiisu

Kiristaanummaan kamiyyu ykn amantaan Kiristaanaa kan ibsamu amanuudhaan qofaa osoo hin taane amanamuudhaan kan ibsamu hojii qajeelummaadhaan ykn ittiin jiraachuu dabalateeti. Amanuun qofaa isaatti nama hin galateeffachiisu. Isumayyuu hojii gaarummaa irraa kan hafe amantaa qofaa qabaachuun homa tokkollee akka hin fayyadne Kitaaba Qulqulluu keessatti ibsamanii jiru.

Amantaan Kiristaanummaa immoo hojii gaarummaa dabalataan gaafata; amantaan qofti, hojii irraa kan adda ta’e nama kamiinuu Kiristaana hin taasisu. Ajaja fi seera Isaa hunda raawwachuun akka barbaachisu Duukaa bu’ichi “Abboommii Isaa kan raawwattan ta’aa malee ofii of argisiiftanii kan jiraattan qofaa hin ta’iinaa” jechuudhaan yaadachiiseera (Ya’i 1:22). Kana waan ta’eef Mootummaa Waaqayyoo dhaaluudhaaf kan nama geessisuu fi amantaadhaan raawwachuu kan qabu hojii gaarii hojjechuutu barbaachisa. Kanaafidha “Eeyyama Abbaakoo kan raawwatu malee Gooftaakoo Gooftaakoo kan naan jedhu hunduu Mootummaa Waaqayyoo kan dhaalan miti” Mat.7:21 jechuudhaan Gooftaan keenya kan barsiise.

Mootummaa Waaqayyoo Dhaaluu

Kiristaanonni hunduu bu’aa ajjeefamuu isaaniifii kaayyoo uumamuu isaanii kan milkeessan Mootummaa Waaqayyoo dhaalunidha. “Wareegamtoonni mi’aa biyya lafaa dhugumaan tuffatani; dhiiga isaaniis waa’ee Waaqayyoof dhangalaasani, waa’ee Mootummaa Waaqayyoofis du’a hadhaa’aa obsani” jedhamee isaaniif dubbatameera (Galata Maariyaamii guyyaa Kamisaa). Egaan itti seenanii jennaan kan keessaa hin baane, yoo argatan kan hin dhabne gaddi, rakkoo fi duutii fi rakkooleen kana kana fakkaatan kan itti hin beekamne Mootummaan Waaqayyoo kan ati dhaaltu hojii gaarii fi dadhabbiidhaan qofaadha. “Gara Mootummaa Waaqayyoo gidiraa baay’eedhaan galuutu nurraa eegama” kan jedhu jechi Duukaa bu’aa kan nu hubachiisu Mootummaa Waaqayyo­o dhaaluudhaaf raawwii nurraa barbaadamudha. Hoj. 14:21

Lallaba (Misbaakii) fi Wangeela

Guyyaa “Gebire-heer” irratti lallabni lallabamu Faarsaa 39 :8-9 irra kan jirudha. Kunis “ከመ እንግር ፈቃድከ መከርኩ አምላኪየ፤ ወሕግከኒ በማዕከለ ከርሥየ፤ ዜኖኩ ጽድቀከ በማኅበር ዐቢይ፤ Yaa Waaqakoo eeyyamakee raawwachuun jaalladhe; Seerrikees lapheekoo keessadha; Yaa’ii guddaa irrattis gaarummaakeen odeesse” kan jedhu. Yeroo kanatti wangeelli dubbifamu Duukaa bu’ichii fi Wangeellaawwicha qulqulluun Maatiyoos kan barreess Mat 25:14-31 irra kan jirudha.

  1. ኒቆዲሞስ- Niqoodimoos:

Qulqulluun Yaareed guyyoota Soomaa yeroo moggaasu waantota inni ka’umsa taasifate barumsaa fi raajii Gooftaan keenya Iyyesuus Kiristoos kanneen hordofaniin ta’uun isaa ifa dha. Fakkeenyaaf Matsaaguu fi Niqoodimoos moggaasonni jedhaman ni eeramu. Matsaaguunis dhukkubsataa jechuu akka ta’e moggaasa torbee afuraffaa ka’umsa taasifannee ilaalleera. Torbeen inni toorbaffaan immoo barsiisaa Ayihuud yommuu ta’u halkan halkan Gooftaa keenya Iyyesuus Kiristoos bira dhufuun barachaa kan ture moggaasa Niqoodimoos jedhamuun moggaafameera.

Niqoodimoos qomoo warreen Fariisotaa keessaa yommuu ta’u nama hogganaa Yihuudotaa turedha. Hoogganummaan isaas Barnootaan, Muudamaan fi Abbaa qabeenyummaatiin yommuu ta’u Gooftaa keenya Iyyesuus Kiristoositti nama dhiyaatee baratu ture. Jireenya Niqoodimoos keessatti jabinnii fi amantaan ifa bahanii mul’atan qabeenyota amantaatiini dha. Qulqulleettiin Manni Kiristaanaa ijoollonni ishee hundi jabina isaanii jireenya isaanii hundaan akka mul’ataniif ni barsiifti.

Niqoodimoos barnoota barateen, qabeenyaa walitti-qabatee fi Aangoo qabuun hoogganaa Yihuudotaa yoo ta’eyyuu waan hundumaatiin olitti waan isa barbaachisu argachuudhaaf gara Gooftaa keenya Iyyeesuus Kiristoositti yeroo hunda nama deddeebi’u ture. Niqoodimoos nama waan hunda qabu fakkaatus qabeenyaa ishee guddoo garuu hin qabu ture. Qabeenyittiin kunis kennaa mucummaa kan kennisiiftu Cuuphaadha.  Gooftaan keenyaa fi qorichi keenya Iyyesuus Kiristoos “Namni biyya lafaa kana hundaa osoo buufatee lubbuu isaas osoo hir’isee maal isa fayyadaa?” (Maat. 16:26) jechuudhaan akkuma barsiise lubbuu isaatiin akka hin miidhamne jireenya baraa baraa kan kennisiiftu cuuphaa Kiristaanummaa nama hawwudha. Qabeenya horateen, aangoo qabateen, barnoota barateen qofaa irratti hundaa’uun gammachuu itti dhagahamee kan jiraatu akka hin taane nama qabatamaadhaan argisiisedha. Keessumaayyuu qabeenyaan gara Mootummaa Waaqayyootti kan nama galchitu mucummaa fi maqaa Kiristaanummaa kan namaaf kennisiiftu Cuuphaa baay’isee kan barbaadu ta’eera. Kanas ifatti addunyaa Qulqulluun Phaawuloos “Yaa obboloottan koo ani ammayyu akkan hin qabaanneetti lakkaa’a; garuu waan tokko nan raawwadha: isa booddeekoo jiru hirraanfachaa isa fuuldurako jiru qabachuudhaaf nan diriirsa” Filp 3:13 jechuudhaan kan dubbate fi nama kam irraayyuu kam eegamu barbaacha dha.

Jabina Jireenya Niqoodimoos

Nuffii fi dadhabbii tokko malee halkan halkan Gooftaa keenya bira deemuudhaan barnoota wangeelaa kan baratu Niqoodimoos guyyaa guyyaa ummata Isiraa’eliin walitti qabee kan barsiisuu qabeenyaa isaas kan bulchudha. Inumaayyuu kanneen biro barsiisuudhaan qabeenyaa fi maatii isaa bulchuu guyyoota yoo dabarseyyuu dadhabbii isaa obsee firii jireenya isaa gara taateetti gara Gooftaa keenyaatti adeemuu akka addaan hin kunne hubanna. Niqoodimoos gara Gooftaa keenyaatti osoo addaan hin kutiin deddeebi’uu isaatiin qofa kan ibsamu miti: kanaan olitti waanta dhokataa (fagoo) ta’e Cuuphaa fi qabeenyaa Cuuphaatiin argamu ifa isaaf ta’ee hanga hubatutti jabatee barachuu isaatiin malee. Jabina isaa kanaanis miseensa Mana Kiristaanaa, qaama Kiristoos ta’uudhaan jireenya baraa baraa argachuu irra gaheera. Gooftaan keenya qulqulluu Wangeelaa irratti waa’ee barbaachisummaa jabaachuu deddeebisee barsiiseera. Luq 18:1, Mat 26:38, Mar 13:33. Qulqulleettiin Manni Kiristaanaa jecha Gooftaa keenyaa qabattee ijoolleen ishee hojii gaariidhaan jabaatanii akka jiraataniif ni gorsiti. Hoj. 20:3, Room 12:3.

Amantaa Jireenya Niqoodimoos

Amala Waaqummaa Kiristoositti amanuu isaa ilaalchisee Niqoodimoos dhugaa bahumsa isaa kenneera. Gooftaa keenya Iyyesuus Kiristoos biratti dhiyaatee “Yaa barsiisaa barsiisuudhaaf  Waaqayyo biraa akka dhufte ni beekna” Yoh 3:2 jechuun ibseera.

Wangeelaa fi Lallaba

Sanabata Gaafa Niqoodimoos lallabni lallabamu “ሐወጽከኒ ሌሊተ ወፈተንኮ ለልብየ፤ አመከርከኒ ወኢተረክበ ዓመፃ በላዕሌየ፤ ከመ ኢይንብብ አፉየ ግብረ ዕጓለ እመ ሕያው፤ Halkaniinis na daawwatte, lapheekos na qorte; hammeenyis narratti hin argamne; hojii namaas afaanko akka hin dubbanne” Far 16:3-4 kan jedhudha. Wangeelli dubbifamus Yoh. 3:1-12 dha.

  1. ሆሳዕና-Hosaa’inaa:

“Ati yaa mucaa Tsiyoon gammadi, Ati Yaa mucaa Iyyerusaalem Ilil jedhi, Kunoo mootiinkee fayyisaadha. Gad of-qabaas ta’ee harredhaan, ilmoo harrittiidhaanis bukurittii irra taa’ee gara keetti ni dhufa…” jedhamee raajiin dubbatame mootiin raajotaa Iyyessuus Kiristoos Beete Faageetii Gara Iyyeruusaalemitti guyyaa itti deemetti (Bitootessa gaafa guyyaa 22 bara 33) xumura isaa argateera.

Hosaa’inaa jechuun “amma fayyisi” jechuudha. Fayyisuun amalakee kan ta’e Qorichi Iyyesuus Kiristoos koottuuti nu fayyisi jedhanii ijoolleen Addaam hunduu kadhannaa isaan kadhatan agarsiisa. Bara durii sana fardeewwaan irra kan taa’uu suksukee kan deemuu waraanaa dha; harree irraa ta’ee deemuu isaatiin Waaqni keenya Waaqa nageenyaa addunyaa fi Addaamiin fayyisuuf mul’ate ta’uu Isaa misiraachoo himeera.

Gaafa guyyaa Hosaa’inaa daa’immaan harma haadha isaanii hodhan osoo hin hafiin gad jedhanii dugda Harree irra ta’ee gara Iyyerusaalem Isa seena ture sana Gooftaa galateeffataniiru. Kanas waggaa kuma tokkoon dura qulqulluun Daawit “Afaan Daa’imman fi ijoollota harma hodhan irraa galata ofii  qopheessite” jechuudhaan bu’uruma raajii dubbateen kan raawatedha. Daa’imman haa turuutii afaan kanneen hin qabne dhagaawwan Bitaaniyaas “maqaa Waaqayyootiin kan dhufu Ilma Daawit Iyyesuus Kiristoos Waaqa eebbifamaa dha” jechaa galateefataniiru. Far. 8:2-3

Misbaakii fi Wangeela Hosaa’inaa

Misbaakiin guyyaa kanaa isa Faar. 146: 12-13 irra jiru dha: “ትሴብሖ ኢየሩሳሌም ለእግዚእብሔር፤ ወሰብሒዮ ለአምላክኪ ጽዮን፤ እስመ አጽንዐ መናሥግተ ኆኃትኪ፤ Yaa Iyyerusaalem Waaqayyoon galateeffadhu; Tsiyoonis Waaqakeetiif ilil jedhi; cufata balbalakee siif cimseeraati” kan jedhu dha. Wangeelli Isaas keessumaayyuu Maat 21.1-16 irratti argamu dha.